Kurs Efektywne (wy)korzystanie OZE – podsumowanie

Czy nauczyciele akademiccy lubią zmieniać metody swojej pracy? Tak! Czasem chcą je unowocześnić, a czasem po prostu sprawdzić się teoretycznie z tym jak ich praca z wykorzystaniem zasobów cyfrowych wygląda od lat. Takich właśnie, aktywnych akademików, gościł kurs “Efektywne (wy)korzystanie OZE”. Przez cztery tygodnie grupa 350 osób reprezentujących różne ośrodki akademickie z całej Polski wzięła udział w kursie. Kurs był realizowany w 3 krajach – Wielkiej Brytanii, Polsce i Szwecji. Każda edycja cieszyła się dużym zainteresowaniem, jednak to na kurs w Polsce zapisało się najwięcej osób.

Autorką wpisu jest Karolina Grodecka z Centrum e-learningu AGH

Struktura kursu
Kurs składał się z czterech tematów realizowanych w tygodniowych odcinkach czasu. Temat 1 był wprowadzeniem – uczestnicy dowiedzieli się dlaczego zasoby edukacyjne są otwarte, analizowali plusy i minusy korzystania z OZE w kontekście własnej praktyki zawodowej. W 2. tygodniu aktywności skupiały się na wyszukiwaniu przydatnych OZE oraz dyskusjach na temat ich selekcji oraz jakości. Tydzień 3. był poświęcony adaptacji zasobów i własności ponownie wykorzystanych materiałów. Ostatni temat kursu miał na celu rozbudowę społeczności praktyków korzystających z OZE.

Wzajemne uczenie się
Kurs został zaprojektowany zgodnie z założeniami konstruktywizmu. Dzięki temu każda aktywność polegała na refleksji nad własną praktyką, dzieleniu się doświadczeniem na forum oraz dyskutowaniu z innych uczestnikami. Każdy mógł dać coś od siebie i wziąć coś dla siebie. Ważnym elementem był proces wzajemnej oceny nadesłanych prac (ang. peer assessment). Uczestnicy po zdobyciu pierwszej cyfrowe odznaki, otrzymywali prawo do oceny prac innych kursantów i przyznawania odznak, które z jednej strony motywowały do regularnej pracy, a z drugiej poświadczały zdobycie wiedzy i umiejętności dotyczących korzystania z OZE.

Jasna i ciemna strona OZE
Nauczyciele byli pozytywnie nastawieni, ale nie bezkrytyczni. Choć w dyskusjach widocznych było zdecydowanie więcej plusów niż minusów, to najczęściej podkreślaną ciemną stroną OZE była ich wiarygodność. Jednak pojawiały się i głosy zupełnie przeciwne, np. “Osobiście nie łączę w żaden sposób OZE z pojęciem jakości. […] recenzowane źródła po wnikliwych ocenach mogą okazać się mało wartościowe. Ocena musi leżeć po stronie tych, którzy korzystają z informacji […]”. Drugim wyzwaniem w korzystaniu z OZE jest czas jaki należy poświęcić na ich wyszukanie, selekcje i wybór i adaptację, jak również nieoznaczania autorstwa pracy.

Najistotniejszą zaletą korzystania z OZE w kontekście dydaktyki jest możliwość doskonalenia warsztatu metodycznego (poprzez różnorodność materiałów i obserwacje odmiennych podejść do tematu).

Adaptacja OZE
W sposobach adaptacji OZE prezentowanych na kursie nie ma jednego wzorca, ale można wyróżnić kilka strategii:
brak jakiejkolwiek

  • adaptacji – korzystanie z OZE szczególnie do uczenia się nowych zagadnień lub jako materiał uzupełniający polecany studentom,
  • ponowne wykorzystanie/adaptacja OZE we fragmentach – wycinanie części większych całości, dodawanie wyjaśnienia do schematów, scenariusze zajęć, tłumaczenia napisów,
  • łączenie OZE z własnymi zasobami – dodawanie mediów lub linków do innych zasobów, cytowanie, zmiana zdjęć, łączenie fragmentów filmów czy nagrań audio, tworzenie interaktywnych zasobów na bazie pasywnych treści. Dla wielu osób ta strategia była wystarczająca do opracowania bardziej interesujących i bogatszych treści.

Zaobserwowane strategie adaptacji OZE doskonale korespondują z wynikami badania przeprowadzanego przez Joannę Wild z Oxford University w raporcie OER Engagement Study. Promoting OER Reuse Among Academics, gdzie możemy znaleźć opis stopni świadomości i dojrzałości korzystania z OZE ujęty w formie drabiny wykorzystania OZE (rys. 1). Więcej o drabinie można posłuchać w nagraniu webinaru na podsumowanie kursu (dostępne na kanale YouTube.).

Drabina_OZE

Studenci i OZE
Na pierwszy plan wysuwa się raczej niska ocena świadomości studentów w zakresie tego jak można korzystać z cyfrowych treści, także tych otwartych, na co zwróciła uwagę jedna z uczestniczek: “Niestety studenci bardzo często źle rozumieją „korzystanie dowolne” z takich materiałów i zamiast wykorzystać materiał OZE „używają go”. Najczęściej jako „kopiuj” i „wklej” bez obróbki, bez komentarza, bez podania źródeł.”

Nauczyciele wielokrotnie podkreślali, że w ramach zajęć dodają zagadnienia związane z podstawami prawa autorskiego, aby podnieść świadomość swoich studentów na ten temat.

Pojawił się ciekawy wątek na ile udostępnianie materiałów w sieci zmienia sposób pracy studentów i jak wpływa na ich procesy poznawcze (w także trenowanie pamięci) – czy OZE nie dają złudnego poczucia, że skoro w sieci wszystko jest, to samemu już nic nie trzeba robić, np. wykonywać własnych notatek, uczestniczyć w zajęciach.

Otwarte prace naukowe
Nauczyciele akademiccy, którzy jednocześnie są pracownikami naukowymi, nie pominęli w dyskusjach aspektu otwartości materiałów naukowych. Zwracano uwagę na fakt, że znacząca większość udostępnionych w repozytoriach zasobów udostępniana jest z prawem do wykorzystania tylko w ramach dozwolonego użytku. “[…] trudno przekonać autorów prac naukowych do otwartego udostępniania prac. Dominuje pogląd (wg mnie absurdalny), że udostępnienie na otwartych zasadach to zgoda na plagiat.”

Zmiana postaw
Zmiana postaw wobec OZE była widoczną warstwą na kursie. Pojawiały się głosy świadczące o przejściu z jednego poziomu drabiny wykorzystania OZE na szczebelek wyżej. Doskonałym tego przykładem jest lista z linkami do OZE, które zebrał jeden z uczestników, a następnie podzielił się nią ze wszystkimi uczestnikami kursu. Początkowo lista była opracowywana tylko dla własnych potrzeb, ale pod wpływem kursu jej autor zdecydował się podzielić ze wszystkimi. Zbiór został opublikowany na Google Drive. To prawdziwie otwarty, partycypacyjnie opracowany zasób i dowód na to, że kurs może kształcić chęć dzielenia się własną pracą. Idealnie podsumowała to jedna z uczestniczek: “Jesteśmy tu po to, by uczyć się od siebie. Jak każdy z nas dorzuci odrobinę własnej wiedzy i doświadczeń to wtedy „będzie moc”.

Dostęp do kursu jako OZE
Materiały kursowe są dostępne na stronie http://www.exploerercourse.org/pl/ jako OZE na licencji CC Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 International.

Kurs był częścią projektu ExplOERer, realizowanego przy wsparciu Komisji Europejskiej w ramach programu Erasmus+, którego celem strategicznym jest promocja trwałości Otwartych Zasobów Edukacyjnych poprzez ich adaptację i ponowne wykorzystanie w kontekście zawodowym.

Autorką wpisu jest Karolina Grodecka z Centrum e-learningu AGH