Wspólnice danych - raport projektu SpołTech

• Nie da się dziś rozmawiać o gospodarce cyfrowej bez odwołania do cyfrowych danych. W raporcie proponujemy nowy model zarządzania danymi cyfrowymi – wspólnice danych, czyli instytucje, których celem jest umożliwienie współdzielenia i wykorzystywania danych a jednocześnie ich ochrona w interesie publicznym.
• Dzięki aferze Cambridge Analitica zrozumieliśmy skalę możliwych nadużyć i zagrożeń związanych z masowym gromadzeniem i przetwarzaniem przez międzynarodowe korporacje. Model działania tych instytucji narzuca jednocześnie sposób myślenia o danych w kategoriach generowania produktu i doskonalenia metod sprzedaży. Tak jakby bazy danych generowane przez różne społeczności nie można było traktować jako dobro wspólne.
• By rozwijać gospodarkę i wspierać innowacje w sektorze usług publicznych potrzebujemy innego podejścia. Dane mogą być wykorzystywane nie tylko przez korporacje, ale i przez państwa, by wspierać innowacje społeczne i interes publiczny.
• Wspólnice danych nie są abstrakcyjnym pomysłem, ale możliwym do wdrożenia modelem zarządzania danymi. W raporcie opisujemy trzy propozycje ich wdrożenia w sektorach szczególnie potrzebujących modernizacji i cyfryzacji: opieki zdrowotnej, gospodarki komunalnej oraz energetyki.

„Najcenniejszym zasobem świata nie jest już ropa, ale dane” – orzekł kilka lat temu The Economist. „Energia” związana z oboma surowcami gwarantuje rozwój gospodarki, ich eksploatacja ma jednak poważne konsekwencje.

W przypadku danych obserwujemy pogłębiający się problem erozji w warunkach kapitalizmu nadzoru, monopolizację wielu sektorów gospodarki, w tym prywatyzację sfery publicznej. A także zastój usług publicznych mimo widniejących na horyzoncie innowacji technologicznych. Bo chociaż rozwój gospodarki cyfrowej napędzanej naszymi danymi, pozwala na rozwój usług oferowanych przez cyfrowych gigantów, to jakość dostępnych usług publicznych, np. medycznych, wcale się znacząco nie zmieniła. A to one, a nie nowy interfejs Facebooka, mogłyby być prawdziwą innowacją.

Nie da się dziś rozmawiać o gospodarce cyfrowej bez odwołania do cyfrowych danych. Dane to fragmenty kodu budującego interfejsy, to autoryzacja użycia karty kredytowej przy zakupach online, to wymiana informacji między Tobą a reklamodawcą, to wreszcie strumień rejestrowanych drgań maszyny w hali fabrycznej czy zapis wyników morfologii krwi. Stanowią klucz do zrozumienia i zmierzenia się z wieloma wyzwaniami, przed którymi stoją demokratyczne, wolnorynkowe państwa.

W raporcie przedstawiamy alternatywny model zarządzania danymi w postaci wspólnic danych – instytucji, których celem jest umożliwienie współdzielenia i wykorzystywania danych, a jednocześnie ich ochrona w interesie publicznym.

Nie jest to hipotetyczny pomysł, ale precyzyjny plan tworzenia instytucji na miarę XXI wieku. W raporcie przedstawiamy trzy przykłady wspólnic, które realnie mogą powstać w polskiej przestrzeni publicznej w sektorach opieki zdrowotnej, gospodarki komunalnej oraz energetyki.
Ważnym aspektem proponowanej alternatywy jest fakt, że odpowiada zarówno na potrzeby biznesu, jak i środowiska naukowego oraz organizacji obywatelskich. Wspólnice danych spełniałyby sześć celów, dzięki którym rozwijać mogłaby się nie tylko gospodarka cyfrowa, ale również instytucje sektora publiczne i innowacje społeczne:

1. Zwiększenie konkurencyjności na rynku przez dopuszczenie nowych podmiotów do danych.
   Międzynarodowe korporacje opierają swój pozycję monopolistów między innymi na dostępie do ogromnych ilości danych. Wspólnice danych to szansa dla mniejszych firm, by wejść na rynek – dzięki nim koszt dostępu do danych będzie znacznie niższy. Osłabi to pozycję monopolistów i zwiększy konkurencyjność na rynku usług cyfrowych.
2. Wspieranie interesu publicznego oraz rozwiązywanie konfliktów między obywatelami a firmami gromadzącymi dane.
   Nie można udawać, że interesy właścicieli danych – użytkowników, obywateli – oraz firm posiadających dane są takie same. Przeciwnie, pojawiają się tu oczywiste konflikty i możliwość nadużyć ze strony silniejszych podmiotów. Wspólnice danych pełniłyby rolę mediatora i dbały o przestrzeganie praw obywateli.
3. Zwiększenie potencjału danych dzięki ich współdzieleniu.
   Dopuszczenie do silosów danych podmiotów, które wcześniej ze względu na koszty nie miały do nich dostępu, nie tylko podniesie produktywność w gospodarce. To także szansa na rozwój innowacji w nie dofinansowanych obszarach, w tym sektorze usług publicznych.
4. Zwiększenie potencjału danych dzięki ich większej agregacji.
   Wspólnice danych umożliwią bezpieczne łączenie danych w większe zbiory. Podniesie to wartość samych danych, umożliwi także lepsze predykcje i testowanie modeli sztucznej inteligencji.
5. Rozwój innowacji dzięki tworzeniu zróżnicowanego środowiska współpracy gospodarczej.
   Proponowany model instytucji wymusza sieciowanie i współpracę różnych podmiotów gospodarczych np. dużych firm, start-upów, uczelni i organizacji pozarządowych – łączy je w sieć dialogu oraz wymiany wiedzy i handlu.
6. Umożliwienie szybszego rozwoju branży sztucznej inteligencji (AI).
   Branża AI mierzy się z koniecznością poszukiwania wysokiej jakości obszernych zbiorów danych. Jakość tych zbiorów, ich zróżnicowanie, sposób gromadzenia danych – to wszystko będzie miało wpływ na ostateczny kształt produktów oferowanych przez branżę AI. Model wspólnic danych jest odpowiedzią na te potrzeby.

Dyskusja o raporcie

Projekt SpołTech – bo przyszłość potrzebuje przyjaciół

Technologie cyfrowe wpędzają nasze społeczeństwo w stan ciągłej zmiany. Dlatego przyszłość potrzebuje przyjaciół, którzy upomną się o społeczny wymiar technologii.

SpołTech to przestrzeń do namysłu i rozmowy o technologii, przyszłości i Polsce. W Fundacji Centrum Cyfrowe stworzyliśmy zespół analityczny badający społeczny i kulturowy wpływ technologii cyfrowych. Jednocześnie sieciujemy ekspertki i ekspertów, dla których ważny jest społeczny wymiar technologii. Osoby wierzące, że technologie powinny służyć społeczeństwu [dowiedz się więcej o projekcie]

Kontakt dla mediów: media@centrumcyfrowe.pl

Nasze raporty: