Apel organizacji do Posłów w związku z nowelizacją ustawy o policji

Z internetem i nowymi technologiami często jest tak, że gdy naruszane są prawa ich użytkowników w jednym obszarze – na przykład ochrony tajemnicy korespondencji – naruszenia te mogą zostać bardzo łatwo przeniesione na inną naszą aktywność w Sieci. Dlatego też zajmując się prawem autorskim i otwartością nie możemy być obojętni na pomysły betonujące inwigilację w internecie.

Centrum Cyfrowe jest sygnatariuszem apelu organizacji pozarządowych do posłów, postulującego rezygnację z niebezpiecznych  zmian w ustawie o policji właśnie z tego powodu. Jako organizacji obywatelskiej nie podoba nam się, że policja i inne służby miałyby prawo do wglądu w dane internetowe obywateli na życzenie, bez uprzedniej kontroli sądu i w każdej sprawie. Jako organizacja postulująca uwzględnianie praw użytkowników przy tworzeniu nowoczesnych regulacji dla internetu, nie  zgadzamy się na taki stan rzeczy.

Co to są bowiem “dane internetowe”? Nie znamy precyzyjnej wykładni tego pojęcia, może to być zatem wszystko. Nasza korespondencja, nasze rozmowy, ale także filmy jakie oglądamy w sieci czy publikacje jakie pobieramy. Nieograniczony kontrolą dostęp do takich danych powoduje, że policji łatwiej będzie ubiegać się o dostęp do nich zza biurka niż prowadzić rozpoznanie tradycyjnymi metodami. Aby zarekwirować nasz domowy komputer, funkcjonariusz potrzebuje nakazu sądu. Zgodnie z nowelizacją, aby dostać się do jego zawartości wystarczyłoby zażądać tych danych od dostawców usług internetowych, z których korzystamy. To nie jest stan prawa chroniący użytkowników.

Często tłumaczymy sobie: nie robię nic złego – niech sobie oglądają. Poseł Piotr Marzec-Liroy podsumował skutki takiego myślenia w wywiadzie dla Gazety Wyborczej “Ludzie mówią: ja nic nie robię, nie ściągam porno, nie piratuję seriali, nie mam się czym martwić. No więc masz się czym martwić. Oni będą czytać, co piszesz z biura do żony, będą przeglądać rachunki za kablówkę, będą oglądać focie twojej córki.”

Dlatego podpisaliśmy apel organizacji do Posłów i Posłanek z Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, którzy w środę 13 stycznia będą pracować nad projektem zmian w ustawie o policji. Prosimy ich, żeby skorzystali z okazji i wprowadzili tam kilka niezbędnych zmian. Przede wszystkim zapewnili uprzednią kontrolę sądu i ograniczyli sięganie do danych internetowych i telekomunikacyjnych do podejrzeń o popełnienie poważnego przestępstwa. A także, żeby zapewnili, że obywatel, którego dane zostały pobrane mógł się o tym dowiedzieć i skorzystać z prawnych mechanizmów wyjaśnienia tej sytuacji. Wreszcie, by sięganie do tego typu prywatnych danych było ostatecznością gdy zawiodą inne metody, a nie wygodną procedurą wykonywaną zza biurka.

Nie wiemy czy przedstawiciele narodu w Sejmie skorzystają z tych podpowiedzi. Jeśli jednak chcieliby to zrobić, poprawią nie tylko bezpieczeństwo obywateli przed nadmierną ingerencją w ich życie prywatne. Spowodują też, że rozprzestrzenianie się  złej normy “grzebania” w cudzych danych internetowych nie wpłynie na  nasz dostęp do dóbr kultury i innych treści dostępnych w Sieci.

Treść apelu:

Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych

Sejm RP

Szanowni Panowie Posłowie, Szanowne Panie Posłanki,

My, niżej podpisane organizacje pozarządowe, działające na rzecz państwa prawa, ochrony praw człowieka i obywatela, rozwoju postaw demokratycznych oraz społeczeństwa obywatelskiego, zwracamy się do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych głęboko zaniepokojone toczącymi się pracami legislacyjnymi nad zmianą ustawy o policji i innych ustaw (druk sejmowy nr 154).

To w Państwa rękach znajduje się obecnie przyszłość tej regulacji, nie zapewniającej niezależnej, silnej kontroli nad sięganiem po dane telekomunikacyjne i internetowe przez policję i inne służby. Zarówno organy ścigania, jak i służby specjalne będą mogły wykorzystywać te dane bez ograniczeń i bez względu na wagę sprawy, równieżprzed wszczęciem formalnego postępowania. Niejasny jest też zakres pojęcia „dane internetowe” – istnieją obawy, że może ono obejmować nawet treść elektronicznej korespondencji, a z pewnością obejmuje bardzo szeroką kategorię metadanych, które pozwalają na tworzenie szczegółowego profili użytkowników Internetu.

W naszej ocenie projekt ustawy o zmianie ustawy o policji i innych ustaw jest niezgodny z Konstytucją RP i prawem UE. Jako Posłanki i Posłowie macie Państwo szansę wprowadzić niezbędne gwarancje i rozwiązania chroniące obywateli przed niekontrolowaną i nadmierną inwigilacją. Organizacje pozarządowe postulują wprowadzenie następujących zmian:

1. Konieczność uzyskania zgody uprzedniej sądu na sięgnięcie po dane telekomunikacyjne i internetowe z zachowaniem wyjątku dla sytuacji niecierpiących zwłoki.

Postulujemy wprowadzenie silnej, niezależnej kontroli dostępu do danych telekomunikacyjnych i internetowych.

2. Ograniczenie katalogu sytuacji uzasadniających dostęp do danych telekomunikacyjnych i internetowych do poważnych przestępstw, sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia oraz spraw, w których są to jedyne środki dowodowe (np. przestępstw popełnionych drogą elektroniczną).

Postulujemy zachowanie konstytucyjnej zasady proporcjonalności, zgodnie z którą stopień ingerencji w prawa człowieka, a w tym wprawo do prywatności, musi być adekwatny do celu, jakiemu służy.

3. Informowanie osób, których dane zostały pobrane, o tym fakcie oraz stworzenie prawnych  mechanizmów wyjaśnienia lub zakwestionowania takich działań ograniczone jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

Postulujemy zapewnienie obywatelskiej, oddolnej kontroli nad legalnością działań służb. Obowiązek notyfikacji wymusza większą przejrzystość działania służb i daje obywatelom możliwość podjęcia kroków prawnych w celu wyjaśnienia lub zakwestionowania dotyczących ich działań.

4. Wprowadzenie zasady subsydiarności, zgodnie z którą po dane telekomunikacyjne i internetowe można sięgnąć jedynie wówczas, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo mogą być nieprzydatne. Postulujemy możliwość wykorzystywania danych tylko wówczas, gdy jest to rzeczywiście konieczne do wykrywania lub zapobiegania przestępstwom, ale nie wtedy gdy jest to po prostu najprostsze i najwygodniejsze.

Wprowadzenie do projektu powyższych zmian pozwoli wyważyć dwie fundamentalne wartości: prawo do ochrony prywatności i prawo do szybkiego dostępu do informacji przez organy ścigania w uzasadnionych przypadkach. Zwracamy się do Państwa, jako członków i członkiń Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, z apelem o uwzględnienie naszych postulatów.

Amnesty International

Centrum Cyfrowe

Fundacja ePaństwo

Fundacja Frank Bold

Fundacja Nowoczesna Polska

Fundacja Panoptykon

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Instytut Spraw Publicznych

Stowarzyszenie Interwencji Prawnej

Stowarzyszenie Klon/Jawor