Stanowisko Centrum Cyfrowego w konsultacjach MKiDN dot. Jednolitego Rynku Cyfrowego

6 maja Komisja Europejska przedstawiła strategię Jednolitego Rynku Cyfrowego, czyli ambitne działania legislacyjne w 16 obszarach, których celem jest stworzenie połączonego jednolitego rynku cyfrowego w Europie. Jednym z planowanych w ramach strategii działań jest zapewnienie lepszego dostępu do treści cyfrowych poprzez unowocześnienie i harmonizację prawa autorskiego wśród krajów członkowskich. W związku z pracami nad projektem stanowiska rządu ministerstwa- Administracji i Cyfryzacji oraz Kultury i Dziedzictwa Narodowego – ogłosiły konsultacje społeczne dotyczące strategii. Na ich podstawie oraz opinii poszczególnych resortów ma powstać projekt stanowiska polskiego rządu. W pierwszej połowie czerwca zostanie on przekazany na posiedzenie Rady UE ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii podczas którego ministrowie państw członkowskich będą dyskutowali na temat Jednolitego Rynku Cyfrowego.

Jako organizacja społeczna czujemy się obowiązani do zabrania głosu w tak ważnej dla gospodarki cyfrowej i społeczeństwa opartego na wiedzy dyskusji, jak konsultacje strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego w Europie, w szczególności w zakresie dotyczącym prawa autorskiego i praw pokrewnych. Doceniamy fakt, że unijna strategia gospodarcza uwzględnia także znaczenie instytucji i działań pozarynkowych, w tym tych realizowanych w interesie publicznym.

Z zadowoleniem przyjmujemy komunikat Komisji dotyczący “Strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego dla Europy” w zakresie planu prac na reformą prawa autorskiego, tak by spełniało ono swoje cele w cyfrowej rzeczywistości. Doceniamy również zrównoważone podejście Komisji, kładące nacisk nie tylko na ochronę posiadaczy praw autorskich, ale także zwiększenie zakresu możliwości korzystania z treści objętych ochroną prawa autorskiego w edukacji i nauce.

Niemniej propozycja Komisji Europejskiej nie jest wystarczająca w tym zakresie. W miejsce kompleksowej reformy Dyrektywy 2001/29/WE (tzw. „Dyrektywa InfoSoc”) Komisja Europejska zapowiada jedynie częściowy przegląd jej kluczowej części, dotyczącej ograniczeń i wyjątków prawa autorskiego. Dyrektywa została przyjęta niemal 15 lat temu, a pracowano nad nią jeszcze w poprzednim wieku. Regulacje liczące niemal dwie dekady nie mogą być skuteczne i zapewniać równowagi interesów wobec gwałtownej zmiany technologicznej – a wraz z nią zmian społecznych, kulturowych i ekonomicznych – które zaszły w międzyczasie. Dodatkowe zmiany powinny obejmować między innymi skrócenie okresu obowiązywania praw autorskich oraz wprowadzenie wymogu rejestracji utworu.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przystępując w 2014 roku do reformy polskiego prawodawstwa, przyjęło szereg ambitnych celów. Jednym z nich było “zapewnienie możliwie jak najszerszego dostępu do utworów w ramach dozwolonego użytku publicznego w zakresie, w jakim pozwalają na to regulacje europejskie i międzynarodowe”.

Mamy nadzieję, że rząd polski będzie wspierał przyjęcie równie ambitnych celów reformy w tym zakresie na poziomie prawodawstwa unijnego. Planowana na ten rok propozycja reform powinna obejmować tak szerokie, jak to możliwe – z punktu widzenia regulacji międzynarodowych oraz konieczności zapewnienia równowagi interesów – rozszerzenie i harmonizację przepisów o dozwolonym użytku publicznym.

Istotne jest patrzenie na prawo autorskie, w kontekście Jednolitego Rynku Cyfrowego, z perspektywy interesu publicznego, realizowanego w szczególności przez instytucje publiczne. Nowe sposoby dostarczania, tworzenia i rozpowszechniania treści, a także tworzenia wartości na ich podstawie mają dzisiaj coraz częściej charakter niekomercyjny, oddolny lub obywatelski. Prorozwojowy potencjał kolekcji instytucji kultury i zasobów dziedzictwa został już uznany w Europie, czego dowodem są przepisy o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego.

Jednym z zakładanych celów strategii jest modernizacja przepisów prawa autorskiego przez ich uproszczenie i harmonizację. Tradycyjnie odnosi się te postulaty do kwestii terytorialności i fragmentacji rynku – pragniemy podkreślić znaczenie harmonizacji w powiązanej sferze pozarynkowej, regulowanej przez wyjątki i ograniczenia prawa autorskiego.

W stanowisku stowarzyszenia Communia (którego Centrum Cyfrowe jest członkiem założycielem), złożonym w ramach konsultacji strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego prowadzonych przez Komisję Europejską, wnosiliśmy o gruntowną reformę prawa autorskiego, głównie w takich obszarach jak: rozszerzenie i aktualizacja wyjątków i ograniczeń prawa autorskiego, wzmocnienie znaczenia i możliwości wykorzystywania zasobów z domeny publicznej, wprowadzenia otwartej normy, która zapewnia elastyczność przepisów względem rozwoju technologii cyfrowych i zmieniających się praktyk społecznych. Zgadzamy się w pełni z Przewodniczącym Komisji Jean-Claudem Junckerem, który wśród swoich priorytetów wymienia zniesienie narodowych silosów i wprowadzenie “więcej Europy” do takich obszarów jak m.in. prawo autorskie.

Pełna treść stanowiska wraz z naszymi szczegółowymi postulatami dostępna jest w formacie PDF.