75% otwartości w rządowym podręczniku – dajemy autorom „czwórkę”

Rządowy elementarz, wraz z kolejnymi jego częściami, to z założenia podręcznik otwarty. Znacząca jego część może być dowolnie wykorzystywana, przez co podręcznik stanowi przydatny materiał dla edukatorów, rodziców czy firm edukacyjnych. W ramach trwających konsultacji treści drugiej części podręcznika, chcemy zwrócić uwagę na fakt zbędnych ograniczeń, wynikających z umieszczenia w treści podręcznika treści dostępnych na innych zasadach. Przede wszystkim są to zasoby agencji stockowych. Jak pisaliśmy wczoraj, często są to rzeczy prozaiczne, które z łatwością zespół autorów mógłby wyprodukować lub pozyskać z istniejących otwartych repozytoriów (np. zdjęcie karmnika dla ptaków zrobionego z butelki po wodzie).

Ile % otwartości jest w otwartym podręczniku? Okazuje się, że swobodnie wykorzystywać można 75% stron. Przyjęliśmy założenie, że to pojedyncza strona jest podstawową jednostką obliczeniową w tym równaniu – skanujemy lub kserujemy całe strony. Nawet jeden, mały detal dostępny na restrykcyjnych zasadach powoduje, że strony nie można swobodnie wykorzystać. Zamiast tego trzeba studiować skomplikowane i nieklarowne warunki licencyjne. Alternatywą są nożyczki.

Zasoby „zamknięte” stanowią niewielką część wszystkich zdjęć i ilustracji. To tylko około 50 obiektów w bogato ilustrowanej książce. Skutek jednak jest taki, że 25% stron nie może być swobodnie wykorzystanych. W najbardziej zaskakujących wypadkach barierą jest na przykład zdjęcie piłki, skakanki i rakietek do ping-ponga (pisaliśmy o tym wczoraj).

Osobną kategorię stanowią zasoby dziedzictwa wbrew przepisom prawa licencjonowane przez instytucje państwowe. Przykładowo, swobodne korzystanie ze strony 58 „blokuje” portret Ignacego Łukasiewicza, który spokojnie czeka w domenie publicznej i mógłby się znaleźć w podręczniku zamiast zdjęcia objętego prawami autorskimi.

Trzecią kategorię stanowią utwory literackie, także licencjonowane przez autorów bez wykorzystania wolnych licencji (wiersze na stronach 8,9,44 i fragment książki na stronach 72-73). Nie jest jasne, dlaczego Ministerstwo nie pozyskało odpowiednich praw do utworów płacąc twórcom – szczególnie, że wiersze wielu innych autorów, wykorzystane w podręczniku, są dostępne na wolnej licencji.

Poziom i układ stron „zamkniętych” i „otwartych” w podręczniku prezentuje powyższa infografika. Zielone strony można kopiować. Czerwone krzyżyki oznaczają strony z materiałami, których wykorzystanie jest zastrzeżone.

Korzystając z przelicznika stosowanego w edukacji, dajemy twórcom podręcznika ocenę dobrą z otwartości. Jesteśmy przekonani, że można stworzyć rządowy podręcznik otwarty w 100%. Zachęcamy do wzięcia udziału w konsultacjach, zgłoszenia tych problemów oraz poproszenia resort o wymianę kłopotliwych treści na otwarte. Jutro opublikujemy instrukcję, jak to zrobić.