Prawo panoramy – 4 powody, dla których jest ważne

Komisja Europejska w trwających konsultacjach pyta nie tylko o prawa pokrewne wydawców, ale też o prawo panoramy. Uważamy, że reforma unijnego prawa autorskiego powinna wprowadzić dozwolony użytek prawa panoramy zarówno dla komercyjnego jak i niekomercyjnego wykorzystania .

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego czeka na opinie do 31 maja, a Komisja Europejska do 15 czerwca.

Wolność panoramy jako dozwolony użytek w prawie autorskim dopuszcza wykorzystanie zdjęć obiektów umieszczonych w przestrzeni publicznej (np. budynków, rzeźb, street-artu) bez konieczności uzyskania zgody ich twórców lub właścicieli.

Widok Warszawy od strony Pragi, Canaletto, domena publiczna

Dlaczego prawo panoramy dotyczące zarówno komercyjnego jak i niekomercyjnego wykorzystania jest ważne dla obywateli Europy?

1. Panorama jest niezbywalnym elementem europejskiego dziedzictwa kulturowego

Wolność panoramy jest ważna przede wszystkim ze względu na dostęp do europejskiego dziedzictwa kulturowego. Przestrzeń publiczna jest  dobrem wspólnym. Każdy powinien mieć prawo obejrzenia  placów, ulic, parków  bez względu na to,  czy ma możliwość fizycznego dotarcia do tego konkretnego miejsca. Dostęp do zdjęć architektury i rzeźb jest również niezbędny w edukacji artystycznej i w kształtowaniu poczucia estetyki. Wolność panoramy jest niezbywalnym elementem kultury europejskiej – trudno sobie wyobrazić europejską sztukę bez dzieł pokazujących panoramy miast z różnych okresów w dziejach. Jeśli zależy nam na żywotności i trwałości naszej kultury, musimy chronić wolność panoramy tak samo, jak chronimy wolność słowa i debaty publicznej.

2. Brak harmonizacji prawa utrudnia jego przestrzeganie

W różnych krajach europejskich zdecydowano się na różne regulacje dotyczące prawa panoramy. Polska, Niemcy, Wielka Brytania wprowadziły szeroki dozwolony użytek, a Francja i Włochy w ogóle nie przewidują takiego wyjątku.

Jeśli chcemy przestrzegać prawa autorskiego w zakresie prawa panoramy i publikowania zdjęcia przez nas zrobionych, musimy poznać dokładnie ustawodawstwo każdego kraju, do którego jedziemy. Jest to bardzo trudne zadanie – brak harmonizacji prawa panoramy utrudnia jego przestrzeganie. Reforma unijna powinna przede wszystkim zapewnić ramy prawne, które będą możliwe do przestrzegania i szanowania w cyfrowej rzeczywistości.

Mapa pokazująca zakres dozwolonego użytku wolności panoramy w Europie: ciemnozielony – wolność panoramy dozwolona w szerokim zakresie, jasnozielony – można publikować jedynie fotografie budynków, żółty – fotografie można wykorzystywać tylko w celach niekomercyjnych, czerwony – brak dozwolonego użytku wolności panoramy, CC-BY SA, https://en.wikipedia.org/wiki/Freedom_of_panorama#/media/File:Freedom_of_Panorama_in_Europe_NC.svg

3. Zdjęcia miast są elementem życia codziennego milonów Europejczyków

W cyfrowej rzeczywistości każdy może robić zdjęcia oraz się nimi dzielić. Podróżujemy, zwiedzamy, odwiedzamy znajomych i rodzinę na całym świecie – chcemy, aby wszystkie te chwile były uwiecznione. Robienie zdjęć stało się naturalne. Zdjęcia udostępniamy także w sieciach społecznościowych, takich jak Wikimedia czy Otwarte Zabytki. Wiele europejskich firm również buduje swój model biznesowy na wykorzystywaniu zdjęć. Brak prawa panoramy umożliwiającego wszystkie te zastosowania po prostu nie odpowiada na potrzeby współczesnych użytkowników internetu.

4. Dozwolony użytek powinien być jak najmniej ograniczony

Ostatnio zagadnieniem prawa panoramy zajmował się szwedzki Sąd Najwyższy, który uznał że prawo panoramy dotyczy tylko analogowego wykorzystania zdjęć, a nie cyfrowego. Po tej decyzji Wikimedia nie może bez ograniczeń publikować zdjęć przestrzeni publicznej. a przepis dotyczący prawa panoramy stał się “martwy” w cyfrowej rzeczywistości. Wprowadzenie wolności panoramy, ograniczonej jedynie do działalności niekomercyjnej, tak naprawdę również stworzy przepis, który będzie miał zastosowanie jedynie w bardzo nielicznej grupie przypadków. W dzisiejszych czasach niemożliwe bywa stwierdzenie, czy to co tworzy  użytkownik ma charakter komercyjny czy niekomercyjny. Czy fakt, że zdjęcia zamieszczone są na portalu utrzymującym się z reklam, oznacza, że są one wykorzystywane komercyjnie? A Wikimedia – można przecież wpłacić pieniądze i wesprzeć Fundację?

 W środę 25 maja opublikujemy artykuł o tym, co możesz zrobić by wesprzeć wolność panoramy.

Prawo panoramy – dyskusja w Unii Europejskiej – kalendarium

1. Styczeń 2015 – Julia Reda prezentuje w Parlamencie Europejskim wstępny raport nt. reformy prawa autorskiego – obligatoryjny wyjątek prawa panoramy jest jednym z jej postulatów (#16).
2. Maj 2015 – Jean-Marie Cavada zgłasza poprawkę – w przypadku komercyjnego wykorzystania prawa panoramy autorzy utworów z przestrzeni publicznej powinni wyrazić zgodę.
3. Czerwiec 2015 – ponad pół miliona obywateli podpisuje się pod petycją, żeby nie ograniczać prawo panoramy tylko do niekomercyjnego wykorzystania.
4. 9 lipca 2015 – Parlament Europejski przyjmuje rezolucję w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – poprawka Cavady nie zostaje przyjęta.
5. 9 grudnia 2015 – Komunikat Komisji Europejskiej “W kierunku nowoczesnych, bardziej europejskich ram prawa autorskiego” COM (2015) 626 final –  Komisja “analizuje warianty i rozważy wniesienie wniosków legislacyjnych dotyczących unijnych wyjątków po to by doprecyzować obecnie istniejący wyjątek pozwalający na wykorzystanie utworów, które zostały wykonane w celu ostatecznego usytuowania w przestrzeni publicznej”.
6. 15 czerwca 2016 – do tego dnia Komisja Europejska czeka na odpowiedzi w ramach konsultacji publicznych dotyczących prawa panoramy