Analiza propozycji PSL reformy prawa autorskiego

Na fali dyskusji post-ACTA o konieczności reformy prawa autorskiego PSL przedstawiło swoją propozycję zmian. Projekt noweli prawa autorskiego trafił do Sejmu 17 lutego 2012 (jest dostępny na stronach Sejmu). PSL proponuje zmianę jednego przepisu ustawy dotyczącego dozwolonego użytku osobistego.
Obecnie przepisy o dozwolonym użytku osobistym stanowią, że można korzystać z rozpowszechnionego egzemplarza utworu w zakresie własnego użytku osobistego, który obejmuje dzielenie się egzemplarzem z osobami pozostającymi w stosunku osobistym (tj. rodzinnym) oraz w „stosunku towarzyskim”.
Projekt zmian przedstawiony przez PSL precyzuje co należy rozumieć przez „stosunek towarzyski” w dobie Internetu. Otóż, według projektodawców: „stosunek towarzyski może być bezpośredni lub pośredni, istniejący pomiędzy osobami w ramach ich kontaktów przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, w tym Internetu”.  Kłopot z tą zmianą jest taki, że ona w gruncie rzeczy niewiele zmienia. Fakt, że znajomi pozostają ze sobą w stosunku towarzyskim także online – na przykład poprzez serwisy społecznościowe – jest od dawna oczywisty nie tylko dla użytkowników Internetu, ale też dla większości prawników. Nie stanowi większych kontrowersji to, że udostępnienie pliku znajomym na przykład na Facebooku jest dozwolonym użytkiem osobistym (a więc jest legalne) na gruncie obecnego prawa.
Ograniczając zakres reformy dozwolonego użytku osobistego do tej jednej zmiany, projekt tylko komplikuje obecny stan prawny. Wprowadzenie słowa ”Internet” do ustawy nie niweluje niepewności korzystania z plików w sieci. Niepewność ta wywołana jest bowiem nie przez nieobecność terminów „komunikacja elektroniczna” i „Internet”, ale przez obecność w ustawie takich warunków legalności osobistego użytku prywatnego jak warunek zgodności osobistego użytku z „normalnym korzystaniem z utworu” oraz „słusznym interesem twórcy”. Niepewność co do wpływu sieciowej wymiany treści na te dwie definiowane w ustawie miary równowagi między dozwolonym użytkiem i licencjonowanym korzystaniem z treści to poważny problem z obecnym prawem. Drugim źródłem niepewności jest płynna granica między komunikacją w ramach stosunków towarzyskich i komunikacją publiczną, niejasna szczególnie w codziennym doświadczeniu użytkowników.
Dodatkowo obecne prawo autorskie, definiując użytek osobisty posługuje się pojęciem „egzemplarz” utworu. To daje przeciwnikom rozszerzania dozwolonego użytku osobistego argument, że dozwolony użytek nie obejmuje Internetu, ponieważ w Internecie nie występują fizyczne egzemplarze utworów. Projekt PSL nie odnosi się do tego problemu. A czy plik to egzemplarz?
Niestety nie wystarczy (nie do końca przemyślana) zmiana jednego przepisu aby „uwspółcześnić” koncepcję dozwolonego użytku osobistego. Zapraszamy PSL do udziału w bardziej pogłębionej debacie nad ostatecznym kształtem całościowej reformy prawa autorskiego. Zapraszamy do dyskusji w Zachęcie 28 lutego.