Warsztaty „Reforma prawa autorskiego dla bibliotek” – spotkanie pierwsze

3 sierpnia 2012 odbyły się pierwsze z serii warsztaty konsultacyjne ze środowiskami bibliotekarskimi, prowadzone przez Barbarę Szczepańską w ramach projektu „Reforma prawa autorskiego dla bibliotek”.
W trakcie warsztatu podnoszono głównie kwestie związane dostosowaniem działalności bibliotek szkolnych, publicznych i pedagogicznych do wyzwań środowiska cyfrowego przede wszystkim  kontekście edukacji czytelniczej i medialnej.
W ramach spotkania dyskutowano nad listami pytań zebranych przez członków zespołu w reprezentowanych przez nich środowiskach. Jest to zbiór praktycznych problemów z jakimi na co dzień spotykają się bibliotekarze w swojej pracy.  Zagadnienia dotyczą m.in. możliwości kopiowania muzyki, płyt, skanowania książek, pobierania plików z Internetu, udostępniania online.
Sporo miejsca poświęcono dyskusji na temat nowych rodzajów usług i sposobów wykorzystywania utworów w  działalności informacyjnej bibliotek, np. poprzez wykorzystywanie w OPAC czy na stronie WWW okładek książek.
W tym obszarze mieściła się również dyskusja na temat umów licencyjnych, zawieranych często przez biblioteki z właścicielami praw autorskich, na wykorzystywanie dzieł audiowizualnych w działalności edukacyjnej, poularyzatorskiej czy kulturalnej. W kontekście nowych propozycji jakie powstały dla bibliotek zastanawiano się nad koncepcją Parasola Licencyjnego firmy Motion Picture Licensing Corporation. Dyskutowano nad racjonalnością i zagrożeniami związanymi z zastosowaniem takiego rozwiązania.
W kontekście stworzenia bardziej atrakcyjnej oferty dla użytkowników zaznaczono problemy związane z wykorzystaniem form komunikacji elektronicznej takich jak np. YouTube.
W szczególności trudności dostarczają sytuacje w których zbiegają się różne podstawy ochrony dóbr niematerialnych. Przykład: „W bibliotece odbywają się zajęcia dla uczniów podczas których tworzą np. rzeźby, pisanki, obrazy itp. Czy bibliotekarz  / bibliotekarka może sfotografować ich prace i opublikować na stronie biblioteki. Do czego ma on/ona prawo jako autor/ka zdjęć a do czego prawo ma uczeń?”
Najczęściej podnoszonym przez ekspertów problemem był brak świadomości i edukacji prawnej wśród bibliotekarzy a także brak możliwości łatwego uzyskania wykładni prawnej przepisów prawa w odniesieniu do konkretnych sytuacji co powoduje niepewność wśród bibliotekarzy. W szczególnie niekorzystnej sytuacji są tutaj małe biblioteki, których nie stać na profesjonalną pomoc prawną.
Podsumowując spotkanie można wskazać dwa zasadnicze problemy związane z działalnością bibliotek w świetle prawa autorskiego: problem z kształtem regulacji, problem z niejasnością lub niezrozumieniem prawa. Nie wszystkie bowiem kwestie podnoszone i dyskutowane podczas spotkania mają rzeczywiste podstawy z złym lub niedostosowanym do cyfrowej rzeczywistości prawie. Część z nich wynika z niewiedzy lub braku precyzyjnej wykładni.
Dla prowadzących warsztaty istotne jest zidentyfikowanie tych problemów, które w oczywisty sposób biorą się z niedostatków prawa. Najważniejszym okryciem po pierwszych warsztatach jest fakt, iż dozwolony użytek nie działa w sposób prawidłowy. W praktyce biblioteki często ubiegają się o uzyskanie odpłatnych licencji nie mając świadomości lub pewności, czy korzystają z utworów w ramach dozwolonego użytku.
W warsztacie wzięli udział członkowie zespołu eksperckiego:

• Barbara Szczepańska – krajowy koordynator ds. własności intelektualnej fundacji eIFL
• Bożena Boryczka – Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów Warszawa
• dr Henryk Hollender – Dyrektor Biblioteki Uczelni Łazarskiego, Warszawa
• Agnieszka Koszowska – redaktor portalu Programu Rozwoju Bibliotek, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
• Łukasz Mesek – Kierownik Oddziału Dokumentów Audiowizualnych, Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Joanna Potęga – autorka licznych publikacji na temat projektów digitalizacyjnych
• dr Krzysztof Siewicz – prawnik specjalizujący się w prawie autorskim i prawnych aspektach nowych technologii. ICM Uniwersytet Warszawski, of counsel GWW Legal.
• Jolanta Słowik – zastępca Dyrektora ds. Merytorycznych, Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu
• dr Alek Tarkowski – dyrektor Centrum Cyfrowego Projekt: Polska