Komisja Europejska prowadzi konsultacje w sprawie reformy prawa autorskiego

Komisja Europejska ogłosiła 5 grudnia 2013 roku konsultacje dotyczące przeglądu i przyszłej reformy europejskich reguł prawa autorskiego. Konsultacje są pierwszym widocznym efektem drugiej ścieżki działań, równoległej do dialogu “Licencje dla Europy”, które zostały wyznaczone w komunikacie Komisji z dnia 18 grudnia 2012 roku w sprawie treści na jednolitym rynku cyfrowym (COM/2012/0789).

Poniżej publikujemy informacje dotyczące konsultacji oraz poprzedzającego je dialogu “Licencje dla Europy”. Pod sam koniec prezentujemy praktyczne informacje dotyczące udziału w konsultacjach.

Do 5 lutego – momentu zakończenia konsultacji – będziemy publikować dalsze informacje o ich przebiegu oraz dostępnych poradach, jak w nich wziąć udział.

Koniec dialogu “Licencje dla Europy”

Konsultacje zostały ogłoszone w niecały miesiąc po zakończeniu dialogu “Licencje dla Europy”, w trakcie zebrania plenarnego 13 listopada 2013 (informacja prasowa). Warto przypomnieć, że dialog z założenia był ograniczony do rozwiazań licencyjnych i technicznych – celem było “dostarczenie skutecznych rozwiązań rynkowych, bez przesądzania o ewentualnej potrzebie działań politycznych”.

Proces zakończył sie opublikowaniem listy dziesięciu deklaracji zgłoszonych przez posiadaczy praw oraz inne grupy interesu uczestniczące w dialogu. Deklaracje te mają z założenia służyć usprawnieniu licencjonowania treści na potrzeby rynku online. Warto podkreślić, że dwie z czterech grup dialogu (“Treści tworzone przez użytkowników” oraz “Eksploracja tekstu i danych” nie wypracowały jakichkolwiek deklaracji – nie udało się bowiem osiągnąć jakiegokolwiek konsensusu. Zdaniem Paula Kellera, reprezentującego holenderską organizację Kennisland i aktywnego w grupie roboczej zajmującej się User Generated Content, niezdolność osiągnięcia konsensusu przez nawet jedynie większość uczestników jest podstawowym wnioskiem płynącym z tego 10-miesięcznego procesu.

Warto tu przypomnieć głosy krytyczne podnoszone podczas trwania dialogu (list organizacji uczestniczących w grupie ds. eksploracji tekstu i danych oraz stanowisko koalicji Copyright for Creativity (C4C)) jak i po ich zakończeniu (stanowisko koalicji C4C oraz stanowisko organizacji uczestniczących w pracach grupy ds. treści tworzonych przez użytkowników). Jak stwierdziła Caroline de Cock z koalicji C4C, w trakcie trwania dialogu licencjonowanie wielokrotnie okazywało się być częścią problemu, a nie jego rozwiązaniem. W stanowiskach powtarza się opinia, że w miejsce dialogu o rozwiązaniach licencyjnych niezbędny jest przegląd i nowelizacja regulacji prawnoautorskich.

Konsultacje KE i związane z nimi kontrowersje

Ogłoszone konsultacje są realizacją deklaracji przeglądu i modermizacji prawa autorskiego w ramach prac nad jednolitym rynkiem cyfrowym w Europie. Jako takie należy przyjąć je z zadowoleniem – konsultacje poruszają bowiem szereg istotnych kwestii wymienionych w komunikacie z 2012 roku, których nie da się rozwiązać inaczej niż poprzez reformę prawa. 80 pytań sformułowanych w konsultacjach obejmuje więc: “terytorialność na rynku wewnętrznym; harmonizacja, ograniczenia i wyjątki w zakresie prawa autorskiego w erze cyfrowej; fragmentacja unijnego rynku praw autorskich; oraz kwestia tego, w jaki sposób poprawić efektywność i skuteczność egzekwowania przepisów i jednocześnie wspierać ich zasadność w szerszym kontekście reformy praw autorskich”. Są wśród nich pytania o między innymi tak fundamentalne kwestie jak okres obowiązywania praw autorskich, wymóg rejestracji utworów, wyjątki i ograniczenia na potrzeby edukacji, badań, instytucji dziedzictwa i kultury czy osób niepełnosprawnych, opłat reprograficznych i od czystych nośników. Pod tym względem należy podkreslić, że konsultacje wychodzą naprzeciw wyrażanym od dawna przez zwolenników reformy prawa autorskiego postulatom, by przeprowadzić w Unii całkowity przegląd i modernizację tego systemu.

Podstawowy zarzut związany z konsultacjami dotyczy ich terminu i krótkiego okresu trwania: dwa miesiące, obejmujące okres świąteczny (szczególnie gdy weźmie się pod uwagę ich zakres tematyczny). Można tylko ubolewać, że konsultacje nie zostały ogłoszone wcześniej w ciągu roku. Liczne organizacje (w tym z Polski Centrum Cyfrowe i Fundacja Nowoczesna Polska) pisały z prośbą o wydłużenie okresu konsultacji do odpowiedzialnego za nie DG Trade – niestety otrzymaliśmy odpowiedź odmowną. Oficjalne zapytanie w tej sprawie złożyła też do Komisji polska Europosłanka, Róża Thun.

Konsultacje polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

MKiDN, odpowiedzialne za opracowanie stanowiska rządu polskiego w ramach konsultacji Komisji, ogłosiło 23 grudnia 2013 roku własne konsultacje, kończące się 17 stycznia 2014. Zapewnienie jedynie 16 dni na udzielenie odpowiedzi jest jeszcze bardziej rażące od krótkiego terminu konsultacji unijnych. Co więcej, resort nie przedstawił, jako podstawa konsultacji, jakiegokolwiek własnego stanowiska – w tej sytuacji konsultacje te można było ogłosić w chwilę po ogłoszeniu konsultacji unijnych. Wreszcie, konsultacje MKiDN obejmują jedynie 27 pytań – klucz ich doboru nie jest jasny.

Jak uczestniczyć w konsultacjach Komisji Europejskiej?

Konsultacje mają postać formularza (dostępnego jako plik MS Word, Open Document lub PDF na stronie konsultacji), który po wypełnieniu należy odesłać do Komisji.
Konsultacje są opublikowane wyłącznie w języku angielskim, jednak odpowiedzi można udzielić w dowolnym języku obowiązującym w Unii.
Nie ma obowiązku odpowiedzi na wszystkie pytania – także cząstkowe odpowiedzi (choćby na pojedyncze pytania) będą uznane za ważne.
Działacze z niemieckiego oddziału Open Knowledge Foundation opracowali interaktywny formularz, który pozwala wypełnić dokument konsultacyjny online. Umożliwia on także skorzystanie z gotowych odpowiedzi zaproponowanych przez określone organizacje.
Stworzyli również formularz alternatywny, który pozwala dobrać pytania do odpowiedzi pod kątem praktycznych problemów z prawem autorskim, na które mogą natrafić odpowiadający.
Propozycję odpowiedzi na wybrane pytania opublikowała Amelia Andersdotter, szwedzka Europosłanka z Partii Piratów.
Nad wspólnym stanowiskiem oraz “answering guide” – instrukcją wypełniania kwestionariusza – pracuje obecnie również grupa organizacji zrzeszonych w koalicji Copyright for Creativity. Koalicja uruchomiła serwis Fix Copyright, zawierający dodatkowe informacje na temat konsultacji.
W ramach prac Koalicji Centrum Cyfrowe jest odpowiedzialne za zagadnienia dotyczące dozwolonego użytku edukacyjnego – prosimy wszelkie osoby zainteresowane tą kwestią o kontakt z nami.

—
Grafika wykorzystuje ikony z projektu Noun Project: Key Johna Harrisona, Key Zacha VanDeHey’a, Key Michaela Rowe. Wszystkie ikony na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0.