Stanowisko wobec proponowanych zmian dotyczących „wyjątku badawczego”
W piątek Sejm przyjął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Następny etap prac nad ustawą odbędzie się w Senacie, najprawdopodobniej już 4 lipca.
Poza regulacjami dotyczącymi tantiem, o których bardzo dużo się mówi, ustawa wprowadza zaskakującą, ale mającą dalekosiężne skutki zmianę w tak zwanym “wyjątku badawczym”. Przyjęte brzmienie art. 27:
„Art. 27. ust 1. Instytucje oświatowe oraz podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu, w tym zwielokrotniać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów nieprzekraczające 25% objętości utworu, pod warunkiem że korzystanie to nie ma charakteru zarobkowego oraz odbywa się na odpowiedzialność tych instytucji lub podmiotów, na ich terenie lub w innym miejscu, lub za pośrednictwem bezpiecznego środowiska elektronicznego dostępnego, dzięki zastosowaniu procedur uwierzytelniających, tylko dla uczących się i nauczających lub prowadzących działalność naukową w danej instytucji lub danym podmiocie”.
Obecnie obowiązujące brzmienie art 27 ust.1 posługuje się pojęciem “fragmentów większych utworów”. Jest to tak zwane pojęcie nieostre, celowo użyte przez ustawodawcę, pozwalające na elastyczną interpretację przez pryzmat uzasadnionego zakresu danego wykorzystania. Art. 27 w obecnym brzmieniu oznacza skrajne ograniczenie możliwości wykorzystania utworów dla celu dydaktycznego, jak i badawczego, które w negatywny sposób wpłynie na rozwój polskiej dydaktyki i badań.
Konieczne jest raczej wzmocnienie konstytucyjnej wolności prowadzenia badań naukowych i dydaktyki, w szczególności poprzez rozszerzenie wyjątku badawczego, a nie jego osłabienie poprzez niczym nieuzasadnione sztywne limity dozwolonej objętości zwielokrotnienia utworów. W praktyce oznaczać ona może:
- konieczność przerwania pracy nad tekstem, jeśli przekroczymy wyznaczoną granicę 25% objętości utworu (np. w połowie rozdziału),
- wyświetlenie studentom w prezentacji multimedialnej jedynie ¼ wyjściowego dzieła, które będziemy omawiać w czasie zajęć (np. ¼ cyklu fotografii),
- wysłuchanie tylko 25% utworu muzycznego, nad którym aktualnie pracujemy,
- udostępnienie uczniom i studentom tylko 1/4 arkusza ćwiczeniowego, formularza lub tekstu do opracowania (np. zamiast całej strony),
- przedstawienie studentom w czasie zajęć jedynie ¼ filmu, który omawiamy w czasie zajęć ze studentami.
Rekomendujemy usunięcie ilościowego zapisu dotyczącego wprowadzenia sztywnego limitu 25% w regulacji uprawnień przetwarzania treści (art 27 ust. 1 ustawy o prawie autorskim) i powrót do obowiązującej treści artykułu.
_____________________
Wpis przygotowany w porozumieniu z Future Law Lab Uniwersytetu Jagiellońskiego.