Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju  wprowadza zasadę otwartości do konkursów grantowych

W zeszłym tygodniu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju ogłosiło konkurs na programy podnoszące kompetencje cyfrowe. To jeden z kilku konkursów, w których zostały uwzględnione wymogi otwartości dla tworzonych materiałów edukacyjnych. Łączna wartość ogłoszonych konkursów to ponad 400 milionów złotych. Dodatkowo, wymóg otwartości został uwzględniony w wytycznych obejmujących wszystkie działania finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. 

Realizowany przez Ministerstwo w latach 2004-2008 program EQUAL był pierwszym przykładem wdrożenia takiej reguły przez administrację publiczną. Na uwagę i aprobatę zasługuje fakt, że ta zasada jest kontynuowana w obecnej perspektywie finansowej i obejmuje działania o wielomilionowych budżetach.

Wymogi otwartości w konkursach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa

Ogłoszony aktualnie konkurs jest realizowany w ramach działania 3.1 Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, obejmującego „Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych”. W najbliższych trzech latach, MIR przeznaczyło na projekty łącznie 180 mln złotych, a  do 2020 roku na ten cel zostanie wydane 360 milionów.

Dofinansowanie w ramach działania 3.1 będzie można uzyskać  przede wszystkim na projekty szkoleniowe, jednak grantobiorcy będą też mieli możliwość tworzenia – na potrzeby tych szkoleń – materiałów edukacyjnych. Punktowane więc będzie przedstawienie planu wytworzenia i udostępniania treści. Jeśli takie treści będą tworzone, to zgodnie z merytorycznymi kryteriami wyboru projektów, „wnioskodawca będzie zobowiązany do publikacji utworów przygotowanych w ramach realizowanego projektu w sposób otwarty, przez co należy rozumieć dostępność materiałów na licencji, zapewniającej możliwość dowolnego wykorzystywania utworu, tworzenia i rozpowszechniania kopii utworu w całości lub we fragmentach oraz wprowadzania zmian i rozpowszechniania utworów zależnych.”

Otwartość została wcześniej wprowadzona także w drugiej osi programu, dotyczącej e-administracji i otwartego rządu. Wymóg otwartości znajduje się więc w kryteriach ogłoszonych niedawno konkursów dotyczących Informacji Sektora Publicznego oraz zasobów naukowych, a ogłoszonych w ramach poddziałania 2.3.1, „Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki”. W ramach tych konkursów rozdysponowane zostanie 118 milionów złotych na udostępnianie w postaci cyfrowej zasobów administracji publicznej (przede wszystkim danych publicznych) oraz 118 milionów złotych na udostępnianie zasobów naukowych.

Ponieważ konkursy te dotyczą przede wszystkim digitalizacji i udostępniania zasobów, wymóg odnosi się przede wszystkim digitalizowanych materiałów. W zapisach dotyczących inwentaryzacji digitalizowanych informacji sektora publicznego (ISP) czytamy: „dla zasobu ISP objętego projektem, uregulowane zostały kwestie dotyczące praw autorskich i patentowych. ISP udostępniane do ponownego wykorzystania, będące przedmiotem praw autorskich, muszą być udostępniane na zasadzie wolnych licencji (takich jak np. licencja Creative Commons Uznanie Autorstwa). Należy zadeklarować, jakie licencje będą zastosowane oraz, że odpowiednie oznaczenia znajdą się na portalach internetowych (własnych i/lub należących do podmiotów trzecich), za pośrednictwem których zasoby te będą udostępniane. Należy też zadeklarować, że stan prawny ISP nie będących przedmiotem praw autorskich zostanie oznaczony z pomocą zestandaryzowanych narzędzi (takich jak np. Znak Domeny Publicznej Creative Commons)”. Analogiczne zapisy znalazły się w konkursie dotyczącym zasobów naukowych.

Otwartość jest także wymogiem w Europejskim Funduszu Społecznym

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym dokumencie, w którym wprowadzono standard otwartości zasobów do projektów finansowanych ze środków europejskich. Są to „Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego w obszarze edukacji na lata 2014-2020”, przyjęte przez MIR w czerwcu 2015. Czytamy w nich, że Instytucja Zarządzająca działniami finansowanymi z EFS ma zagwarantować, że zasoby edukacyjne będące utworami „będą udostępnione na wolnej licencji zapewniającej licencjobiorcy co najmniej prawo do dowolnego wykorzystywania utworów do celów komercyjnych i niekomercyjnych, tworzenia i rozpowszechniania kopii utworów w całości lub we fragmentach oraz wprowadzania zmian i rozpowszechniania utworów zależnych”. Wytyczne EFS obejmą działania realizowane w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój o całkowitym budżecie 4,4 miliardów Euro. Z EFS są też finansowane Regionalne Programy Operacyjne o łącznej wartości 31,2 miliardów Euro – w ich ramach także będą realizowane działania edukacyjne.

Podsumowanie – dalsze kroki na drodze do otwartości zasobów publicznych

Przyjęte przez MIR w programach POPC i POWER reguły to ważny krok naprzód dla rozwoju idei otwartości zasobów publicznych.  Mamy nadzieję, że podobne zasady będą wprowadzane w dalszych Programach Operacyjnych i konkursach, w których środki unijne są inwestowane w działania edukacyjne bądź digitalizacyjne. Mamy też nadzieję, że polskie przepisy staną się wzorem dla podobnych reguł wydatkowania środków w Unii Europejskiej i innych państwach członkowskich. 

Kolejnym krokiem powinno też być zapewnienie wsparcia dla podmiotów korzystających z dotacji publicznych, które mają wprowadzać reguły otwartości. Po pierwsze, potrzeba działań edukacyjnych i szkoleniowych. Po drugie, należy – wzorem programu EQUAL czy bazy danych zasobów finansowanych w ramach PO KL – stworzyć repozytorium zapewniające łatwy dostęp do wszystkich zasobów.