Otwórzmy cyfrową edukację – apelują organizacje pozarządowe w Sejmie
Niezbędna jest legislacyjna kontynuacja kursu, jaki obrała Polska realizując program „Cyfrowa szkoła” oraz pełne otwarcie publicznie finansowanych zasobów edukacyjnych – to podstawowy wniosek z dyskusji, która odbyła się w Sejmie podczas posiedzenia Podkomisji stałej ds. jakości kształcenia i wychowania.
Podczas posiedzenia, które odbyło się 9 września, Wiceminister Edukacji Narodowej Joanna Berdzik wskazała, że resort już od dłuższego czasu podejmuje działania w kierunku stosowania tzw. otwartych licencji (Creative Commons). Pozwalają one na swobodne wykorzystywanie, dostosowywanie do potrzeb uczniów i dalsze rozpowszechnianie materiałów edukacyjnych. – Idea otwartości jest zapisana m.in. w programie dotyczącym e-podręczników – przypomniała Wiceminister Berdzik.
Przypomnijmy, że ich premiera wywołała kilka dni temu zamieszanie w środowiskach związanych z polityką oświatową. MEN bowiem – mimo wcześniejszych deklaracji na temat konieczności stosowania otwartych licencji w e-podręcznikach – nie wdrożyło całkowicie standardu otwartych zasobów edukacyjnych. W odpowiedzi na uwagi Koalicji Otwartej Edukacji, Ośrodek Rozwoju Edukacji zapewnił, że e-podręczniki docelowo będą dostępne na wolnej licencji.
Kamil Śliwowski, przewodniczący Koalicji Otwartej Edukacji (KOED), która zainicjowała organizację posiedzenia, wymienił wyzwania związane z otwartością e-podręczników. W swoim wystąpieniu Śliwowski podkreślił konieczność maksymalizacji stopnia otwartości e-podręczników. Otwieranie zasobów to złożony proces, ale z wyjątkiem zasobów, co do których nie ma możliwości pozyskania odpowiednich praw lub zastąpienia ich inną treścią, e-podręczniki powinny być na wolnej licencji. Dlatego jesteśmy gotowi do współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji w tym zakresie – zadeklarował.
Konieczna reforma
Alek Tarkowski, dyrektor Centrum Cyfrowego, podkreślił zaś w swoim wystąpieniu, że Polska sukcesywnie od 2008 roku otwiera zasoby edukacyjne. Swoją rolę w tym procesie mają zarówno organy administracji publicznej, jak i organizacje pozarządowe.
– W ostatnich latach, podejmowanych było szereg działań na rzecz cyfrowej edukacji, które znalazły swój wyraz w realizacji pilotażowego programu „Cyfrowa szkoła”– powiedział Tarkowski. Dzięki wspomnianemu programowi, uczniowie w czterystu polskich szkołach uzyskali dostęp do sprzętu multimedialnego, oprogramowania i innych nowoczesnych narzędzi dydaktycznych. Jednak największym problemem obecnie są niskie kompetencje cyfrowe nauczycieli oraz relatywnie mała liczba materiałów edukacyjnych dostępnych w ramach otwartych licencji.
– Istotą otwartej edukacji jest nie tylko zagwarantowanie równego dostępu do nowoczesnych narzędzi, lecz także umożliwienie uczniom i nauczycielom efektywnego z nich korzystania poprzez wysokiej jakości zasoby edukacyjne – podkreślił Alek Tarkowski. Co to znaczy? Bez zasobów, komputer w klasie na niewiele się zda. W opinii przedstawiciela Centrum Cyfrowego, konieczna jest nowelizacja ustawy o systemie oświaty, która zobowiąże instytucje oświatowe do udostępniania swoich zasobów edukacyjnych w elektronicznej formie i na wolnych licencjach.
Nowe obowiązki instytucji systemu oświaty
Aby uniknąć w przyszłości doraźnego, chaotycznego sposobu uwalniania publicznie finansowanych zasobów edukacyjnych, konieczne jest nałożenie na wszelkie instytucje systemu oświaty obowiązku udostępniania takich zasobów na otwartych licencjach. Te zdejmują z użytkowników ciężar każdorazowego zabiegania o zgodę autora danego zasobu na jego modyfikację i ponowne udostępnienie. Zasygnalizowaliśmy na posiedzeniu także koncepcję stworzenia państwowego repozytorium otwartych zasobów edukacyjnych – powszechnie dostępnej i darmowej, internetowej platformy materiałów, która umożliwiłaby swobodne wykorzystanie, modyfikację i dalszą dystrybucję publicznie finansowanych zasobów edukacyjnych przez wszystkich zainteresowanych użytkowników.
W dyskusji posłowie pytali nie tylko o kwestie otwartych licencji w edukacji, lecz także kwestie stałego podnoszenia jakości treści e-podręczników w trakcie cyklu ich życia. – W ciągu najbliższych lat będziemy aktualizować powstałe e-podręczniki, choć prawdopodobnie będzie robił to Ośrodek Rozwoju Edukacji, a nie autorzy materiałów – przyznała Wiceminister Berdzik.
Pojawił się także wątek braku dostatecznej wiedzy na temat prawa autorskiego wśród nauczycieli, których niejasne przepisy i brak jednoznacznych interpretacji prawa może skutecznie odstraszać od odważnego, innowacyjnego podejścia do tworzenia zasobów edukacyjnych, a co za tym idzie – od podnoszenia jakości polskiej edukacji i jej innowacyjności. Zatem wsparcie dla szkół w tym zakresie należy także zaliczyć do priorytetów. Innym, nie mniej istotnym tematem, który podniosła Katarzyna Winkowska-Nowak (SWPS, Stowarzyszenie ROSE, Geogebra), jest brak systemowego, przemyślanego sposobu gromadzenia, archiwizacji i dalszego udostępniania zasobów, które powstają w ramach projektów dotowanych ze środków MEN i jednostek mu podległych.
– Musimy kontynuować obrany kierunek otwierania zasobów w edukacji. To niełatwy proces, zwłaszcza, że stanowi on wyzwanie nowoczesności wynikające z rewolucji cyfrowej. Jeszcze kilkanaście lat temu złożone zagadnienie licencji w ogóle nie było brane pod uwagę w edukacji. Dlatego w tym zakresie niezbędne jest wspólne wypracowywanie rozwiązań i ścisła współpraca wszystkich podmiotów administracji publicznej z zakresu edukacji ze środowiskiem ekspertów oraz nauczycieli – skonkludowała na zakończenie Przewodnicząca Podkomisji Katarzyna Hall.
W naszej opinii, zmiany, które zaproponowaliśmy podczas tego posiedzenia – zarówno legislacyjne, jak pozaprawne – przyczyniłyby się do podniesienia jakości polskiej edukacji dzięki wzmacnianiu zaangażowania uczniów w proces nauki oraz wzrostu innowacyjności nauczycieli w podejściu do tworzenia i udostępniania zasobów. Niezmiernie istotna z naszego punktu widzenia jest także deklaracja wszystkich obecnych na posiedzeniu przedstawicieli MEN i strony pozarządowej do dalszego wspólnego wysiłku w kierunku dbania o otwartość publicznych zasobów edukacyjnych.
Nagranie z całości posiedzenia dostępne jest tu>>