Kultura na serwery

Czas trwania: od 2011

Obszary działań: Otwarta kultura

Jako Centrum Cyfrowe i Creative Commons Polska od niemal dekady wspieramy instytucje kultury we wdrażaniu nowe, otwartych modeli dzielenia się dziedzictwem w przestrzeni internetu.

Dzięki digitalizacji swoich zbiorów instytucje takie jak biblioteki, muzea i archiwa mogą nie tylko zachować najcenniejsze zasoby dla przyszłych pokoleń, ale także udostępniać je i promować wśród milionów internautów na całym świecie. Aby pomóc instytucjom dziedzictwa w realizacji ich szczytnej misji staramy się nie tylko diagnozować i opisywać zachodzące w tej kwestii zmiany, ale także wspierać działania na rzecz otwartości w praktyce.
Ponowne wykorzystywanie informacji publicznej w sektorze kultury

Przyjęta w 2013 roku Dyrektywa Unii Europejskiej w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (re-use) wprowadza nowe zasady udostępniania zbiorów przez biblioteki, archiwa i muzea. W Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji trwają prace nad jej wdrożeniem do prawa polskiego. To szansa na to, by wprowadzić jednolite zasady i standardy udostępniania zasobów dziedzictwa oraz jasne warunki ponownego ich wykorzystania. Dzięki nim cyfrowe dziedzictwo kultury może stać się kołem napędowym gospodarki krajów UE. Dyskusja na ten temat wymaga jednak głosu nie tylko instytucji kultury i ministerstw, ale także użytkowników i przedsiębiorców, którzy mogą skorzystać z cyfrowych zasobów, aby budować aplikacje i usługi w dziedzinach takich jak edukacja czy turystyka.

Dlatego zachęcamy do lektury przygotowanej przez nas analizy “Ponowne wykorzystanie informacji publicznej – nowe wyzwanie dla instytucji kultury”, która ma na celu omówienie istniejących ram prawnych, idei ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego oraz porównuje obowiązujące przepisy prawa z założeniami dyrektywy. Na końcu dokumentu przedstawiamy nasze rekomendacje dotyczące niektórych aspektów wdrażania dyrektywy do prawa polskiego.

W raporcie „Reuse of public sector information in cultural heritage institutions” , który został opracowany przez Paula Kellera (Kennisland), dra Thomasa Margoni (Institute for Information Law) oraz Centrum Cyfrowe rekomendujemy trzy podstawowe kroki, które powinny podjąć państwa członkowskie implementujące nową dyrektywę. W publikacji prezentujemy kluczowe zagadnienia i wyzwania związane z wprowadzeniem reguł ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego dla instytucji dziedzictwa. Dyrektywa z jednej strony tworzy, po raz pierwszy, jednolite reguły udostępniania zasobów przez europejskie biblioteki, archiwa i muzea. Jednocześnie nieodpowiednie wdrożenie przepisów dyrektywy mogą zaszkodzić zarówno instytucjom, jak i dostępności zasobów dziedzictwa.
Digitalizacja muzealiów

Od listopada 2012 roku współpracujemy z Małopolskim Instytutem Kultury (MIK) w ramach Wirtualnych Muzeów Małopolski, czyli innowacyjnego projektu, którego celem jest digitalizacja zbiorów muzealnych, utworzenie Regionalnej Pracowni Digitalizacji oraz portalu prezentującego 700 eksponatów z kolekcji 35 muzeów z terenu Małopolski. We współpracy z MIK staramy się rozpoznać bariery prawne i zastosować rozwiązania, które zapewnią, że zdigitalizowane za publiczne pieniądze zasoby kultury i dziedzictwa małopolski będą dostępne dla wszystkich użytkowników – w dobrej jakości, bez zbędnych warunków, opłat ani ograniczeń prawnych czy technicznych.

Mierząc się z problemami jakie spotykają instytucje kultury gromadzące dziedzictwo kultury przygotowaliśmy opinię prawną dotyczącą “Prawnych aspektów digitalizacji muzealiów i zasobów kultury”, w której analizujemy m.in. czy “wizerunek cyfrowy obiektu” jest nowym utworem, jak chronić domenę publiczną przed zawłaszczeniem oraz możliwość rozpowszechniania przez muzea zdigitalizowanych muzealiów w internecie bez pozwolenia twórców. W analizie znajduje się praktyczna tabelka, która ułatwia sprawdzenie możliwości udostępniania i modyfikowania utworu w zależności od statusu prawnego oraz nasze rekomendacje.
Digitalizacja archiwaliów

Otwarte zabytki – digitalizacja to nasz pilotażowy projekt, którego celem jest udostępnienie w sieci zbiorów archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. To pierwsze tego rodzaju przedsięwzięcie w Polsce, które pokazało, że publikacja materiałów w internecie może usprawniać działanie instytucji decydującej się na “otwarcie” swoich zasobów. Zeskanowaliśmy, poddaliśmy obróbce OCR i udostępniliśmy w serwisie wuoz.otwartezabytki.pl prawie 3 tysiące pozycji ( łącznie 17 tys. skanów).

Raport „Masterclass digitalizacja – udostępnianie zasobów Wojewódzkich Urzędów Konserwatorów Zabytków” jest podsumowaniem rocznych naszych działań w tym temacie i zawiera szereg praktycznych wskazówek – technicznych, organizacyjnych, prawnych i finansowanych – dla urzędów, które chciałyby realizować podobne projektu u siebie. Raport porusza m.in kluczową kwestię statusu prawnego zbiorów poddawanych digitalizacji i udostępnianiu w sieci.
Digitalizacja zasobów bibliotek

W drugiej połowie 2012 roku wraz z Poznańską Fundacją Bibliotek Naukowych przeprowadziliśmy projekt „Reforma prawa autorskiego dla bibliotek„, którego celem było nagłośnienie kwestii znaczenia zrównoważonego systemu dozwolonego użytku, który gwarantowałby bibliotekom możliwość realizacji ich misji również w świecie cyfrowym. W trakcie cyklu warsztatów ze środowiskami bibliotekarskimi i prawnikami dyskutowaliśmy o takich problemach jak digitalizacja zasobów bibliotek, udostępnianie i inne wykorzystanie materiałów elektronicznych, wypożyczenia między-biblioteczne czy kwestia utworów osieroconych. Na podstawie warsztatów powstała „Analiza prawna przepisów prawa autorskiego dotyczących bibliotek. Projekt nowelizacji„, która zawiera propozycje konkretnych i praktycznych rozwiązań – w tym zmian legislacyjnych dotyczących funkcjonowania bibliotek w środowisku cyfrowym.
Digitalizacja publikacji naukowych

W ramach naszego projektu Biblioteka Otwartej Nauki otwieramy dostęp do publikacji naukowych z dziedziny nauk humanistycznych. W projekcie nie tylko pomagamy naukowcom w wyjaśnieniu kwestii praw autorskich, czytaniem umów wydawniczych i negocjacjach z wydawcami (zachęcamy do przeczytania publikacji „Wolne licencje w nauce. Instrukcja”), ale także sami digitalizujemy i przygotowujemy ich zbiory do publikacji online. Autorzy chcący udostępnić swoje publikacje nie ponoszą przy tym żadnych kosztów. Chcemy przede wszystkim udostępniać te monografie i prace zbiorowe, które są trudno dostępne z racji niskich lub wyczerpanych nakładów oraz nie mają szans na reedycję. Naszym nadrzędnym celem jest promowanie wzorcowego modelu digitalizacji i udostępniania zasobów w oparciu o wolne licencjonowanie treści i otwarte standardy techniczne zapewniające najwyższy poziom dostępności dla wszystkich zainteresowanych.