Stanowisko Centrum Cyfrowego dot. projektu zmiany ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

W połowie października Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego skierowało do konsultacji społecznych ważny i od dłuższego czasu zapowiadany projekt zmiany ustawy o prawie autorskim. Jego celem jest wdrożenie do prawa polskiego regulacji europejskich – dostosowanie do dyrektywy 2001/29/UE przepisów o dozwolonym użytku publicznym, wprowadzenie opłat za wypożyczenia biblioteczne, wdrożenie dyrektywy o utworach osieroconych i wydłużenie ochrony praw artystów wykonawców i producentów fonogramów.
Jesteśmy zadowoleni, że projekt zmian nie ogranicza się jedynie do obligatoryjnego wdrożenia unijnych dyrektyw, a idzie krok dalej – realizując między innymi zapowiedzi uelastycznienia przepisów o dozwolonym użytku publicznym oraz wprowadzenia kilku zmian sygnalizowanych w ostatnich dyskusjach o prawie autorskim.
Jednak proponowane zmiany w przepisach o dozwolonym użytku publicznym nie odpowiadają na wiele zgłaszanych (między innymi przez naszą organizację) postulatów liberalizacji prawa autorskiego. Co istotniejsze, nie realizują w pełni zadeklarowanego przez Ministerstwo, w uzasadnieniu do projektu, celu nowelizacji: możliwie jak najszerszego dostęp do utworów w ramach dozwolonego użytku publicznego w zakresie, w jakim pozwalają na to regulacje europejskie i międzynarodowe.
Szczególnie istotnym przykładem niewystarczających rozwiązań, zaproponowanych w projekcie nowelizacji, są według nas próby rozszerzenia dozwolonego użytku – lecz zawężone jedynie do analogowego obiegu egzemplarzy utworów. Jednocześnie projekt nie podejmuje próby uregulowania kwestii realizowania misji publicznych instytucji w środowisku cyfrowym. Symbolem braku zmian jest dla nas kwestia dozwolonego użytku dla bibliotek. Zapisy pozwalające na udostępnianie zbiorów za pośrednictwem “terminali znajdujących się na terenie jednostki” zostały wprowadzone w 2004 roku. Dziesięć lat później są anachroniczne. Biblioteki, by realizować swoją misję, potrzebują przepisów pozwalających im funkcjonować online i zapewniać poprzez Internet dostęp do zbiorów w postaci cyfrowej.
Zaznaczamy przy tym, że Centrum Cyfrowe nie należy do organizacji, które uważają, ze prawo autorskie w Sieci nie powinno obowiązywać. Wręcz przeciwnie, postulujemy stworzenie regulacji, która będzie uwzględniać i odpowiednio regulować wykorzystanie treści w postaci i w środowisku cyfrowym. Tylko taka nowelizacja stworzy nowoczesny system prawa autorskiego, służący nam przez kolejne lata, mimo ciągłej zmiany technologicznej.
Zgłosiliśmy także uwagę związaną z trybem prowadzenia konsultacji. Udostępnione dokumenty miały postać skanów papierowych wydruków – co utrudnia pracę z tekstem, uniemożliwia dostęp osobom niepełnosprawnym i nie jest zgodne ze standardami elektronicznej administracji. Mamy nadzieję, że następne dokumenty poddawane do konsultacji przez Ministerstwo będą publikowane w postaci zgodnych ze standardami plików umożliwiających maszynowe przetwarzanie.
Poniżej przedstawiamy nasze stanowisko dot. projektu zmian ustawy, w którym skupiamy się przede wszystkim na kwestiach dotyczących dozwolonego użytku oraz utworów osieroconych, gdyż jako organizacja od kilku lat zajmujemy się kwestią wpływu systemu prawa autorskiego na realizację misji instytucji publicznych (zarówno instytucji kultury i dziedzictwa, jak i instytucji edukacyjnych oraz naukowych), oraz na prawa użytkowników indywidualnych do wykorzystywania zasobów kultury, edukacji i nauki.
Stanowisko zostało opracowane przez mec. Helenę Rymar, przy wsparciu Kancelarii Maruta i Wspólnicy oraz Kancelarii dLK Korus Okoń.
Pobierz pełną treść stanowiska dot. projektu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (PDF)