Stanowisko Centrum Cyfrowego w konsultacjach MKiDN dot. reformy prawa autorskiego

Do 5 lutego trwają konsultacje społeczne Komisji Europejskiej dotyczące przeglądu i zmian funkcjonowania prawa autorskiego w Unii Europejskiej. W związku z tym Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadziło własne konsultacje, których wyniki mają posłużyć do przygotowania stanowiska polskiego rządu. Wyniki są już dostępne na stronie Ministerstwa i  zostaną omówione w trakcie V Forum Prawa Autorskiego już 29 stycznia. Poniżej prezentujemy stanowisko Centrum Cyfrowego, którego pełna treść wraz z odpowiedziami na pytania z kwestionariusza MKiDN jest dostępna w formacie PDF.
W stanowisku skupiamy się głównie na europejskim poziomie regulacji, jednocześnie wskazując, że uwagi co do kierunku reformy prawa autorskiego były przez nas prezentowane w stanowisku opublikowanym w 2012 roku oraz w serii dokumentów przygotowywanych w ramach konsultacji realizowanych przez Ministerstwo w ostatnich latach, oraz w ramach prac Forum Prawa Autorskiego.
Przedstawiając poniższe uwagi pragniemy podkreślić, że w ostatnich kilku latach namysł nad kierunkiem reform prawa autorskiego – a nawet same reformy – były realizowane w szeregu państw członkowskich Unii Europejskiej, a także poza jej granicami. Należy tu wspomnieć o kanadyjskiej reformie prawa autorskiego wdrożonej w zeszłym roku, australijskim przeglądzie (który właśnie się toczy), pracach w Wielkiej Brytanii – związanych z raportem prof. Hargreavesa i wcześniejszym raportem Goversa, prace prowadzone przez komisję prawa autorskiego w Holandii, plany reformy deklarowane w Stanach Zjednoczonych przez Marię Pallante (pełniącą funkcję US register of copyrights) czy najnowszy raport irlandzkiej Copyright Reform Committee.
W trakcie tych prac, niezależnie od kierunku proponowanych zmian, powszechne jest założenie, że system prawa autorskiego wymaga nie jedynie korekty, lecz znaczącej modernizacji. Dyrektywa 2001/29/WE, będąca przedmiotem obecnych konsultacji ogłoszonych przez Komisję Europejską, była ogłoszona ponad dekadę temu, a prace nad nią rozpoczęto w latach 90-ych XX wieku. Biorąc pod uwagę tempo zmian technologicznych – a wraz z nimi zmian cywilizacyjnych, kulturowych i społecznych – gruntowna reforma wydaje się niezbędna. Mamy więc nadzieję, że rząd polski, idąc w ślad wymienionych wcześniej państw, opowie się za taka reformą – zarówno uczestnicząc w procesie na poziomie europejskim, jak i planując reformę prawa polskiego, zapowiedzianą na rok 2014.
Chcemy też zwrócić uwagę na znaczenie badań o charakterze społecznym, ekonomicznym i kulturowym, pozwalających oprzeć planowaną reformę na faktycznej wiedzy o rzeczywistości i procesach, które prawo ma za zadanie regulować. Szczególnie istotne – a przy tym niezmiernie trudne – jest przeanalizowanie aspektów ekonomicznych obowiązującego dziś prawa autorskiego oraz jego zmian. Stoimy na stanowisku że analiza ekonomiczna powinna być podstawą definiowania na przykład okresu obowiązywania praw autorskich, zakresu dozwolonego użytku czy ochrony interesów posiadaczy praw.
Pragniemy przypomnieć, że powołanie konsorcjum złożonego z organizacji rządowych i pozarządowych, którego zadaniem byłoby opracowanie takich analiz, było jednym z niewielu wspólnych rekomendacji międzysektorowych warsztatów dotyczących reformy prawa autorskiego, których współorganizatorem w 2012 roku było MKiDN. Doceniając ekspertyzy zamówione i częściowo upublicznione przez resort w 2013 roku, uważamy że nie mogą one zastąpić analiz prowadzonych przez dedykowany, międzysektorowy zespół.
Ze względu na niezmiernie krótki okres konsultacji przedstawiamy odpowiedzi jedynie na wybrane z 28. pytań przygotowanych przez Ministerstwo w ramach konsultacji.
Pełna treść stanowiska (PDF)