Co się (nie) zmieni w prawie autorskim? O drugiej wersji projektu nowelizacji

Szeroka nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wobec której zajęliśmy stanowisko jesienią jednak posuwa się naprzód. O zawirowaniach dotyczących procesu legislacyjnego pisaliśmy szerzej TU.

Pierwotny projekt reformy przedstawiony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) obejmował nie tylko implementację unijnych dyrektyw 2011/77/UE oraz 2012/28/UE (ws. czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych oraz dot. dzieł osieroconych), lecz także od dawna oczekiwaną reformę dozwolonego użytku. Pierwotny projekt został jednak podzielony na dwa oddzielnie: pierwszy (z 31.12.2014) dotyczący wydłużenia okresu ochrony praw producentów i artystów wykonawców na początku tego tygodnia został przyjęty przez Radę Ministrów, zaś drugi (z 29.01.2015) ma podejmować pozostałe kwestie.

W projekcie z 29.01.2015 znalazły się w poprawki uwzględniające niektóre z propozycji zawartych w 49 stanowiskach przedstawionych w konsultacjach społecznych jesienią ubiegłego roku, w tym w stanowisku Centrum Cyfrowego. Ministerstwo przedstawiło raport z tych konsultacji podsumowując tym samym zgłaszane stanowiska i uzasadniając dokonane zmiany w projekcie nowelizacji.

Z dużym niedosytem stwierdzamy, że Projekt z 29.01.2015 nie uwzględnia większości propozycji Centrum Cyfrowego przedstawionych w listopadzie ubiegłego roku. Zresztą w raporcie podsumowującym jesienne konsultacje część z nich nie została nawet odnotowana. Z perspektywy całej reformy prawa autorskiego MKiDN przychyliło się jedynie do propozycji Centrum Cyfrowego o stosunkowo niewielkim znaczeniu. Tytułem przykładu można wskazać na następujące przypadki:

• doprecyzowanie zakresu podmiotowego form dozwolonego użytku ustanowionych w art. 27 (dozwolony użytek edukacyjny) i art. 28 (dozwolony użytek bibliotek, archiwów i szkół);
• wprowadzenie osobnej postaci dozwolonego użytku dla celów parodii – art. 29(1) ustawy w nowej wersji projektu;
• zniesienie klauzuli “uczciwych praktyk” w odniesieniu do prawa cytatu (art. 29).

Odrzucone zostały m.in. następuje propozycje Centrum Cyfrowego:

• umożliwienia ośrodkom informacji lub dokumentacji sporządzanie i rozpowszechnianie własnych opracowań dokumentacyjnych oraz pojedynczych egzemplarzy utworów (zgodnie z najnowszym tekstem projektu propozycja ta została usunięta);
• stworzenie muzeom możliwości udostępniania w internecie cyfrowych muzealiów, objętych prawem autorskich (MKiDN w ogóle się nie odnosi do tej propozycji);
• umożliwienia publicznego udostępniania utworów osieroconych w dowolnej formie (projekt ogranicza możliwość wykorzystania utworów tylko do udostępniania ich w sieci);
• stworzenie mechanizmu licencyjnego dla wykorzystania osieroconych utworów plastycznych i fotograficznych (MKiDN błędnie interpretuje nasze stanowisko pisząc w raporcie, że postulujemy stworzenie nowej formy dozwolonego użytku);
• usunięcie testu trójstopniowego z art. 35 ustawy; od lat powtarzamy, że utrzymywanie testu trójstopniowego przy jednoczesnym ograniczaniu poszczególnych form dozwolonego użytku jest pozbawione sensu – pisał o tym w analizie Centrum Cyfrowego we wrześniu 2013 roku dr Krzysztof Siewicz, analogiczne stanowisko przyjmuje również prof. Ryszard Markiewicz.

Zgodnie z doniesieniami prasowymi, projekt reformy prawa autorskiego ma trafić pod Sejmowe obrady w kwietniu.

Opracowanie tekstu: Filip Rak, Adam Karpiński