Geoblocking a prawo autorskie – piguÅ‚ka wiedzy #6
Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowaÅ‚a geoblocking jako jeden z problemów w kontekÅ›cie ograniczeÅ„ dostÄ™pu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Jakiekolwiek ograniczenia w dostÄ™pie do treÅ›ci wpÅ‚ywajÄ… na dynamikÄ™ rozwoju spoÅ‚eczeÅ„stwa opartego na wiedzy, dlatego też zagadnienie geoblockingu jest dla nas ważne. W kolejnej publikacji z serii „piguÅ‚ka wiedzy” przekonujemy, że tylko swobodny dostÄ™p do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie caÅ‚ej UE może pozwolić na realizacjÄ™ celów Jednolitego Rynku Cyfrowego.Â
Pobierz publikacjÄ™ w formacie PDF.
Geoblocking a prawo autorskie
Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowała geoblocking jako jeden z problemów w kontekście ograniczeń dostępu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Geoblocking to  techniczne ograniczenie w dostępie do cyfrowych treści, ściśle powiązane z domniemanym położeniem geograficznym użytkownika. Jest to praktyka coraz powszechniej wykorzystywana pod pretekstem terytorialności ochrony praw autorskich, czy też domniemanego dbania o różnorodność kulturową Europy. Praktyka ta budzi jednak poważne kontrowersje, gdyż ingeruje w dostępność treści online, transgraniczność Internetu, a także swobodę przepływu produktów i usług. Dlatego ważne jest, by stworzyć ramy prawne, w których:
– odbiorca nabywajÄ…c prawo do korzystania z utworu może z niego korzystać bez ograniczeÅ„ co do miejsca, z którego nastÄ™puje odtworzenie utworu (propozycja tego rozwiÄ…zania zawarta jest w propozycji rozporzÄ…dzenia w sprawie zapewnienia możliwoÅ›ci transgranicznego przenoszenia na rynku wewnÄ™trznym usÅ‚ug online w zakresie treÅ›ci); oraz
– odbiorca na terytorium caÅ‚ej Unii Europejskiej może nabyć prawo do korzystania z utworów dostÄ™pnych chociażby w jednym kraju czÅ‚onkowskim.
Geoblocking jest szerszym problemem, którym Centrum Cyfrowe zajmuje się jedynie w kontekście dostępu do treści online (czyli możliwością obejrzenia filmu na hiszpańskiej platformie, a nie zakupem oliwy).
1.  Dlaczego to zagadnienie jest ważne?
- Geoblocking jest sprzeczny z ideą wspólnego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej i z jednolitymi zasadami – tworzy on bariery w dostępie do treści i utworów audiowizualnych. Brak możliwości dostępu do treści audiowizualnych zamieszczonych w Internecie (szczególnie na platformach video on demand) w innych krajach utrudnia wymianę myśli, dzieł nauki i kultury, a twórcom ogranicza dostęp do odbiorców ich twórczości.
- Geoblocking często uniemożliwia korzystanie z treści, które zostały zakupione legalnie przez użytkowników w innym kraju, niż chcieliby z treści skorzystać, dlatego też jest sprzeczny z ideą transgranicznego Internetu i sprawia, że podmioty świadczące audiowizualne usługi medialne na żądanie stają się mniej konkurencyjne na arenie międzynarodowej.
- Ograniczanie wymiany treści i utworów audiowizualnych pomiędzy państwami członkowskimi nie sprzyja rozwojowi innowacyjności i konkurencyjności, a geoblocking prowadzi do ograniczonej dostępności kultury.
2.  Czym są geoblocking?
Geoblocking jest praktyką, która uniemożliwia użytkownikom korzystanie z witryn internetowych i aplikacji, jeżeli nie są w kraju lub miejscu ustalonym przez właściciela danych treści. Dlatego też np. w Polsce niemożliwe jest obejrzenie wielu darmowych programów BBC. W całej Unii Europejskiej jedynie 4% serwisów video-on-demand jest dostępnych poza krajem, w którym został wykupiony dostęp. Geoblocking wynika często nie tylko z terytorialności ochrony praw autorskich, ale również z umów pomiędzy twórcami a pośrednikami internetowymi, czy też po prostu z decyzji biznesowych podjętych przez pośredników. Technicznie jest to możliwe poprzez przypisanie adresu IP do konkretnej lokalizacji geograficznej.
Kwestia geoblockingu obejmuje dwa odrębne wątki:
- możliwości korzystania z utworów w różnych krajach członkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostało nabyte w jednym kraju; oraz
- zapewnienia, aby utwory nabywane w jednym kraju członkowskim mogły być nabywane również w innym Państwie.
domena publiczna, https://pixabay.com/pl/pi%C4%99kny-natura-europa-litwa-zielony-1236161/
3.  Diagnoza – wyzwania zwiÄ…zane z kwestiÄ… regulacji geoblockingu z perspektywy prawnoautorskiej
Terytorialny charakter prawa autorskiego stanowi utrudnienie zarówno przy świadczeniu, jak i dostępie do usług online, w tym też do treści chronionych prawem autorskim.
Brak pewności prawnej w zakresie transgranicznego dostępu do treści nie tylko ogranicza rozwój Jednolitego Rynku Cyfrowego, ale też korzystanie z treści przez użytkowników.
Poprzez stosowanie mechanizmu geoblockingu ograniczona jest możliwość korzystania z utworów nabytych legalnie w innych krajach członkowskich, a rynek utworów dostępnych legalnie online różni się w zależności od państwa członkowskiego. W efekcie pewne utwory (bardzo duża ich część) w ogóle nie są dostępne z terytoriów innych krajów.
Nie ma żadnych dowodów na to, że zachowanie mechanizmów geoblocking w jakikolwiek sposób pozytywnie wpływa na interesy twórców inaczej niż przez przyznanie im kolejnego sposobu kontroli eksploatacji treści.
4.  Rekomendacje
- Należy wprowadzić regulacje umożliwiające korzystanie z utworów w różnych państwach członkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostało nabyte
w jednym państwie Wspólnoty. Wprowadzanie ograniczeń w dostępie w oparciu
o istniejące granice terytorialne, szczególnie w przypadku internetu, nie ma żadnego uzasadnienia ekonomicznego czy społecznego. - Niezbędne jest zapewnienie, aby utwory nabywane online w jednym kraju członkowskim mogły być nabywane również w innym państwie. Tylko swobodny dostęp do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie całej UE może pozwolić
na pełną integrację w tym obszarze. - Rozwiązania skutkujące eliminacją geoblockingu muszą zostać również uwzględnione w pracach nad zmianami w dyrektywie audiowizualnej, która dotyczy również audiowizualnych usług medialnych na żądanie.