Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowaÅ‚a geoblocking jako jeden z problemów w kontekÅ›cie ograniczeÅ„ dostÄ™pu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Jakiekolwiek ograniczenia w dostÄ™pie do treÅ›ci wpÅ‚ywajÄ… na dynamikÄ™ rozwoju spoÅ‚eczeÅ„stwa opartego na wiedzy, dlatego też zagadnienie geoblockingu jest dla nas ważne. W kolejnej publikacji z serii „piguÅ‚ka wiedzy” przekonujemy, że tylko swobodny dostÄ™p do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie caÅ‚ej UE może pozwolić na realizacjÄ™ celów Jednolitego Rynku Cyfrowego. 

Pobierz publikacjÄ™ w formacie PDF.

Geoblocking a prawo autorskie

Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowała geoblocking jako jeden z problemów w kontekście ograniczeń dostępu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Geoblocking to  techniczne ograniczenie w dostępie do cyfrowych treści, ściśle powiązane z domniemanym położeniem geograficznym użytkownika. Jest to praktyka coraz powszechniej wykorzystywana pod pretekstem terytorialności ochrony praw autorskich, czy też domniemanego dbania o różnorodność kulturową Europy. Praktyka ta budzi jednak poważne kontrowersje, gdyż ingeruje w dostępność treści online, transgraniczność Internetu, a także swobodę przepływu produktów i usług. Dlatego ważne jest, by stworzyć ramy prawne, w których:

– odbiorca nabywajÄ…c prawo do korzystania z utworu może z niego korzystać bez ograniczeÅ„ co do miejsca, z którego nastÄ™puje odtworzenie utworu (propozycja tego rozwiÄ…zania zawarta jest w propozycji rozporzÄ…dzenia w sprawie zapewnienia możliwoÅ›ci transgranicznego przenoszenia na rynku wewnÄ™trznym usÅ‚ug online w zakresie treÅ›ci); oraz

– odbiorca na terytorium caÅ‚ej Unii Europejskiej może nabyć prawo do korzystania z utworów dostÄ™pnych chociażby w jednym kraju czÅ‚onkowskim.

Geoblocking jest szerszym problemem, którym Centrum Cyfrowe zajmuje się jedynie w kontekście dostępu do treści online (czyli możliwością obejrzenia filmu na hiszpańskiej platformie, a nie zakupem oliwy).

1.   Dlaczego to zagadnienie jest ważne?

• Geoblocking jest sprzeczny z ideÄ… wspólnego rynku wewnÄ™trznego Unii Europejskiej i z jednolitymi zasadami – tworzy on bariery w dostÄ™pie do treÅ›ci i utworów audiowizualnych. Brak możliwoÅ›ci dostÄ™pu do treÅ›ci audiowizualnych zamieszczonych w Internecie (szczególnie na platformach video on demand) w innych krajach utrudnia wymianÄ™ myÅ›li, dzieÅ‚ nauki i kultury, a twórcom ogranicza dostÄ™p do odbiorców ich twórczoÅ›ci.
• Geoblocking czÄ™sto uniemożliwia korzystanie z treÅ›ci, które zostaÅ‚y zakupione legalnie przez użytkowników w innym kraju, niż chcieliby z treÅ›ci skorzystać, dlatego też jest sprzeczny z ideÄ… transgranicznego Internetu i sprawia, że podmioty Å›wiadczÄ…ce audiowizualne usÅ‚ugi medialne na żądanie stajÄ… siÄ™ mniej konkurencyjne na arenie miÄ™dzynarodowej.
• Ograniczanie wymiany treÅ›ci i utworów audiowizualnych pomiÄ™dzy paÅ„stwami czÅ‚onkowskimi nie sprzyja rozwojowi innowacyjnoÅ›ci i konkurencyjnoÅ›ci, a geoblocking prowadzi do ograniczonej dostÄ™pnoÅ›ci kultury.

2.   Czym są geoblocking?

Geoblocking jest praktyką, która uniemożliwia użytkownikom korzystanie z witryn internetowych i aplikacji, jeżeli nie są w kraju lub miejscu ustalonym przez właściciela danych treści. Dlatego też np. w Polsce niemożliwe jest obejrzenie wielu darmowych programów BBC. W całej Unii Europejskiej jedynie 4% serwisów video-on-demand jest dostępnych poza krajem, w którym został wykupiony dostęp. Geoblocking wynika często nie tylko z terytorialności ochrony praw autorskich, ale również z umów pomiędzy twórcami a pośrednikami internetowymi, czy też po prostu z decyzji biznesowych podjętych przez pośredników. Technicznie jest to możliwe poprzez przypisanie adresu IP do konkretnej lokalizacji geograficznej.

Kwestia geoblockingu obejmuje dwa odrębne wątki:

• możliwoÅ›ci korzystania z utworów w różnych krajach czÅ‚onkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostaÅ‚o nabyte w jednym kraju; oraz
• zapewnienia, aby utwory nabywane w jednym kraju czÅ‚onkowskim mogÅ‚y być nabywane również w innym PaÅ„stwie.

domena publiczna, https://pixabay.com/pl/pi%C4%99kny-natura-europa-litwa-zielony-1236161/

3.   Diagnoza – wyzwania zwiÄ…zane z kwestiÄ… regulacji geoblockingu z perspektywy prawnoautorskiej

Terytorialny charakter prawa autorskiego stanowi utrudnienie zarówno przy świadczeniu, jak i dostępie do usług online, w tym też do treści chronionych prawem autorskim.

Brak pewności prawnej w zakresie transgranicznego dostępu do treści nie tylko ogranicza rozwój Jednolitego Rynku Cyfrowego, ale też korzystanie z treści przez użytkowników.

Poprzez stosowanie mechanizmu geoblockingu ograniczona jest możliwość korzystania z utworów nabytych legalnie w innych krajach członkowskich, a rynek utworów dostępnych legalnie online różni się w zależności od państwa członkowskiego. W efekcie pewne utwory (bardzo duża ich część) w ogóle nie są dostępne z terytoriów innych krajów.

Nie ma żadnych dowodów na to, że zachowanie mechanizmów geoblocking w jakikolwiek sposób pozytywnie wpływa na interesy twórców inaczej niż przez przyznanie im kolejnego sposobu kontroli eksploatacji treści.

4.   Rekomendacje

• Należy wprowadzić regulacje umożliwiajÄ…ce korzystanie z utworów w różnych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostaÅ‚o nabyte
  w jednym państwie Wspólnoty. Wprowadzanie ograniczeń w dostępie w oparciu
  o istniejące granice terytorialne, szczególnie w przypadku internetu, nie ma żadnego uzasadnienia ekonomicznego czy społecznego.
• NiezbÄ™dne jest zapewnienie, aby utwory nabywane online w jednym kraju czÅ‚onkowskim mogÅ‚y być nabywane również w innym paÅ„stwie. Tylko swobodny dostÄ™p do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie caÅ‚ej UE może pozwolić
  na pełną integrację w tym obszarze.
• RozwiÄ…zania skutkujÄ…ce eliminacjÄ… geoblockingu muszÄ… zostać również uwzglÄ™dnione w pracach nad zmianami w dyrektywie audiowizualnej, która dotyczy również audiowizualnych usÅ‚ug medialnych na żądanie.