Geoblocking a prawo autorskie – piguÅ‚ka wiedzy #6

Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowaÅ‚a geoblocking jako jeden z problemów w kontekÅ›cie ograniczeÅ„ dostÄ™pu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Jakiekolwiek ograniczenia w dostÄ™pie do treÅ›ci wpÅ‚ywajÄ… na dynamikÄ™ rozwoju spoÅ‚eczeÅ„stwa opartego na wiedzy, dlatego też zagadnienie geoblockingu jest dla nas ważne. W kolejnej publikacji z serii „piguÅ‚ka wiedzy” przekonujemy, że tylko swobodny dostÄ™p do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie caÅ‚ej UE może pozwolić na realizacjÄ™ celów Jednolitego Rynku Cyfrowego. 

kultura_i_dzidzictwo_kolo

Pobierz publikacjÄ™ w formacie PDF.

Geoblocking a prawo autorskie

Komisja Europejska, w komunikacie w sprawie strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, zidentyfikowaÅ‚a geoblocking jako jeden z problemów w kontekÅ›cie ograniczeÅ„ dostÄ™pu do utworów chronionych prawami autorskimi online. Geoblocking to Â techniczne ograniczenie w dostÄ™pie do cyfrowych treÅ›ci, Å›ciÅ›le powiÄ…zane z domniemanym poÅ‚ożeniem geograficznym użytkownika. Jest to praktyka coraz powszechniej wykorzystywana pod pretekstem terytorialnoÅ›ci ochrony praw autorskich, czy też domniemanego dbania o różnorodność kulturowÄ… Europy. Praktyka ta budzi jednak poważne kontrowersje, gdyż ingeruje w dostÄ™pność treÅ›ci online, transgraniczność Internetu, a także swobodÄ™ przepÅ‚ywu produktów i usÅ‚ug. Dlatego ważne jest, by stworzyć ramy prawne, w których:

– odbiorca nabywajÄ…c prawo do korzystania z utworu może z niego korzystać bez ograniczeÅ„ co do miejsca, z którego nastÄ™puje odtworzenie utworu (propozycja tego rozwiÄ…zania zawarta jest w propozycji rozporzÄ…dzenia w sprawie zapewnienia możliwoÅ›ci transgranicznego przenoszenia na rynku wewnÄ™trznym usÅ‚ug online w zakresie treÅ›ci); oraz

– odbiorca na terytorium caÅ‚ej Unii Europejskiej może nabyć prawo do korzystania z utworów dostÄ™pnych chociażby w jednym kraju czÅ‚onkowskim.

Geoblocking jest szerszym problemem, którym Centrum Cyfrowe zajmuje siÄ™ jedynie w kontekÅ›cie dostÄ™pu do treÅ›ci online (czyli możliwoÅ›ciÄ… obejrzenia filmu na hiszpaÅ„skiej platformie, a nie zakupem oliwy).

1.   Dlaczego to zagadnienie jest ważne?

  • Geoblocking jest sprzeczny z ideÄ… wspólnego rynku wewnÄ™trznego Unii Europejskiej i z jednolitymi zasadami – tworzy on bariery w dostÄ™pie do treÅ›ci i utworów audiowizualnych. Brak możliwoÅ›ci dostÄ™pu do treÅ›ci audiowizualnych zamieszczonych w Internecie (szczególnie na platformach video on demand) w innych krajach utrudnia wymianÄ™ myÅ›li, dzieÅ‚ nauki i kultury, a twórcom ogranicza dostÄ™p do odbiorców ich twórczoÅ›ci.
  • Geoblocking czÄ™sto uniemożliwia korzystanie z treÅ›ci, które zostaÅ‚y zakupione legalnie przez użytkowników w innym kraju, niż chcieliby z treÅ›ci skorzystać, dlatego też jest sprzeczny z ideÄ… transgranicznego Internetu i sprawia, że podmioty Å›wiadczÄ…ce audiowizualne usÅ‚ugi medialne na Å¼Ä…danie stajÄ… siÄ™ mniej konkurencyjne na arenie miÄ™dzynarodowej.
  • Ograniczanie wymiany treÅ›ci i utworów audiowizualnych pomiÄ™dzy paÅ„stwami czÅ‚onkowskimi nie sprzyja rozwojowi innowacyjnoÅ›ci i konkurencyjnoÅ›ci, a geoblocking prowadzi do ograniczonej dostÄ™pnoÅ›ci kultury.

2.   Czym sÄ… geoblocking?

Geoblocking jest praktykÄ…, która uniemożliwia użytkownikom korzystanie z witryn internetowych i aplikacji, jeżeli nie sÄ… w kraju lub miejscu ustalonym przez wÅ‚aÅ›ciciela danych treÅ›ci. Dlatego też np. w Polsce niemożliwe jest obejrzenie wielu darmowych programów BBC. W caÅ‚ej Unii Europejskiej jedynie 4% serwisów video-on-demand jest dostÄ™pnych poza krajem, w którym zostaÅ‚ wykupiony dostÄ™p. Geoblocking wynika czÄ™sto nie tylko z terytorialnoÅ›ci ochrony praw autorskich, ale również z umów pomiÄ™dzy twórcami a poÅ›rednikami internetowymi, czy też po prostu z decyzji biznesowych podjÄ™tych przez poÅ›redników. Technicznie jest to możliwe poprzez przypisanie adresu IP do konkretnej lokalizacji geograficznej.

Kwestia geoblockingu obejmuje dwa odrębne wątki:

  • możliwoÅ›ci korzystania z utworów w różnych krajach czÅ‚onkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostaÅ‚o nabyte w jednym kraju; oraz
  • zapewnienia, aby utwory nabywane w jednym kraju czÅ‚onkowskim mogÅ‚y być nabywane również w innym PaÅ„stwie.
domena publiczna, https://pixabay.com/pl/pi%C4%99kny-natura-europa-litwa-zielony-1236161/

domena publiczna, https://pixabay.com/pl/pi%C4%99kny-natura-europa-litwa-zielony-1236161/

3.   Diagnoza – wyzwania zwiÄ…zane z kwestiÄ… regulacji geoblockingu z perspektywy prawnoautorskiej

Terytorialny charakter prawa autorskiego stanowi utrudnienie zarówno przy Å›wiadczeniu, jak i dostÄ™pie do usÅ‚ug online, w tym też do treÅ›ci chronionych prawem autorskim.

Brak pewnoÅ›ci prawnej w zakresie transgranicznego dostÄ™pu do treÅ›ci nie tylko ogranicza rozwój Jednolitego Rynku Cyfrowego, ale też korzystanie z treÅ›ci przez użytkowników.

Poprzez stosowanie mechanizmu geoblockingu ograniczona jest możliwość korzystania z utworów nabytych legalnie w innych krajach czÅ‚onkowskich, a rynek utworów dostÄ™pnych legalnie online różni siÄ™ w zależnoÅ›ci od paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego. W efekcie pewne utwory (bardzo duża ich część) w ogóle nie sÄ… dostÄ™pne z terytoriów innych krajów.

Nie ma Å¼adnych dowodów na to, że zachowanie mechanizmów geoblocking w jakikolwiek sposób pozytywnie wpÅ‚ywa na interesy twórców inaczej niż przez przyznanie im kolejnego sposobu kontroli eksploatacji treÅ›ci.

4.   Rekomendacje

  • Należy wprowadzić regulacje umożliwiajÄ…ce korzystanie z utworów w różnych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich, gdy prawo do korzystania z tych utworów zostaÅ‚o nabyte
    w jednym paÅ„stwie Wspólnoty. Wprowadzanie ograniczeÅ„ w dostÄ™pie w oparciu
    o istniejÄ…ce granice terytorialne, szczególnie w przypadku internetu, nie ma Å¼adnego uzasadnienia ekonomicznego czy spoÅ‚ecznego.
  • NiezbÄ™dne jest zapewnienie, aby utwory nabywane online w jednym kraju czÅ‚onkowskim mogÅ‚y być nabywane również w innym paÅ„stwie. Tylko swobodny dostÄ™p do dóbr kultury i wyników pracy twórczej na terenie caÅ‚ej UE może pozwolić
    na peÅ‚nÄ… integracjÄ™ w tym obszarze.
  • RozwiÄ…zania skutkujÄ…ce eliminacjÄ… geoblockingu muszÄ… zostać również uwzglÄ™dnione w pracach nad zmianami w dyrektywie audiowizualnej, która dotyczy również audiowizualnych usÅ‚ug medialnych na Å¼Ä…danie.