Jak pracować z (info)grafikami w organizacji pozarządowej?

Organizacje pozarządowe nie mają łatwego zadania, jeśli chodzi o popularyzację zagadnień, którymi się zajmują. Złożoność problemów zderza się z małymi budżetami i często skromną wiedzą z zagadnień architektury informacji, projektowania graficznego czy wizualizacji danych. Mimo tych braków, coraz częściej chcemy sięgać po efektowną, ale skomplikowaną formę infografik. Dlaczego? Infografiki potrafią zmieścić sporo informacji, są łatwiej i szybciej przyswajalne niż artykuły czy raporty i dobrze wyglądają (zwłaszcza w najróżniejszych mediach społecznościowych). Jak można zacząć wykorzystywać tę formę komunikacji w organizacji pozarządowej? Poniżej dzielimy się doświadczeniami z naszych działań i warsztatów.

Charles Minard, 1869 r. wykres przedstawiający liczebność armii podczas rosyjskiej kampanii Napoleona, domena publiczna, źródło Wikimedia Commons

O infografikach

Po co je projektujemy? Żeby uprościć trudne i długie komunikaty tak, by większa grupa ludzi mogła je zrozumieć, w szybszy sposób zapoznać się z problemem lub wiedzą, którą chcemy im przekazać. Często wobec wizualizacji danych i infografik używa się określenia, że aby były skuteczne muszą opowiadać jakąś historię (czyli to co chcemy opowiedzieć naszym odbiorcom). Dobre historie przywiązują zaś równą wagę do detali, które je budują (fakty, dane) i do morału jaki z nich płynie (w wypadku infografik, szerszego kontekstu tego co prezentujemy, efektu jaki chcemy wywołać).
Takie podejście pozwala oderwać się od myślenia, że wszystkie dane i informacje, które posiadamy są równie ważne. Traktując wizualizację lub infografikę w ten sposób, musimy zadać sobie szereg pytań przed jej „opowiedzeniem”. Po pierwsze, o cel w jakim ją projektujemy. Warto chwile zastanowić się nad tym, czy na pewno chodzi nam wyłącznie o ładne obrazki, dużo lajków i udostępnień, czy jednak o to, by materiał wywołał np. zmianę nastawień, dostarczył komuś praktycznej wiedzy, a może zachęcił do czegoś jak np. finansowanie naszej działalności. Cel naszej grafiki powinien uwzględniać to, do kogo ją adresujemy. Nasza widownia w mediach społecznościowych jest często znacznie szersza (i inna) od docelowych odbiorców działań naszej organizacji. Nasi fani mogą być świetnymi nośnikami takiej informacji, ale pytanie czy to pod nich powinniśmy projektować infografikę?
Zaraz obok pytania o cel i odbiorców warto postawić sobie pytanie jak materiał, który projektujemy będzie wykorzystywany? Czy chcemy by działał w sieci czy może by było go łatwo wydrukować i powiesić w przestrzeni publicznej? Określenie takich scenariuszy wykorzystania warunkuje wybory techniczne np. dotyczące formatu, kolorów, wielkości.
Upraszczając: dobra infografika to taka, która opowiada jakąś historię swoim odbiorcom, a dane którymi się posługuje to narzędzia mające tę historię uwiarygodnić i ubarwić. Infografika powinna być:
– zrozumiała (jasno tłumaczyć problem)
– przyciągająca (zachęcająca nie tylko do zajrzenia, ale również do tego by przeczytać/obejrzeć ją do końca i przejść do źródeł lub naszej strony)
– przekonująca (zachęcająca do działania, przekazująca praktyczną wiedzę)

Mapowanie problemu

Od czego zacząć pracę? Niezależnie od tego czy posiadasz już dane na temat danego zagadnienia czy chcesz po prostu przekazać wiedzę na wybrany temat, warto zacząć od analogowego rozpracowania problemu, których chcesz omówić. Najprościej zrobić to za pomocą mapy myśli. Więcej o ćwiczeniach służących mapowaniu problemów przeczytacie w publikacji Visualising information for advocacy (PDF) i na stronach New Tactics poświęconych taktykom pracy informacyjnej na rzecz praw człowieka.
Problemy, z którymi będziemy walczyć infografiką mogą być bardzo skomplikowane. Każdy z nich można jednak rozbić na mniejsze elementy, którymi możemy operować:

• dane – np. Jacy aktorzy występują w problemie którym się zajmujesz? (osoby), dane liczbowe, fakty które chcesz by były bardziej znane
• informacje – Jakie powiązania występują między aktorami? Jak zmieniają się dane w czasie?
• wiedzę – Czy zmapowani aktorzy i relacje świadczą o jakimś problemie (np. korupcji)? Czy zmiana danych w czasie wskazuje na jakiś rosnący problem lub może coś prognozować? Czy zebrane fakty, które przedstawiasz mogą stanowić jakąś praktyczną poradę?

Projektowanie. O czym warto pamiętać?

Zastanów się jak Twoja infografika ma być używana (w druku? w sieci? do dzielenia się w mediach społecznościwych, do wieszania jako plakat?). Jak będzie dystrybuowana? Dobierz format do sposobu użycia jaki planujesz: jeśli ma być offline, ułatw druk dobierając standardowy format arkusza wykorzystywanego przez domowe drukarki np. A4/A3. Jeśli sam nie zamierzasz drukować materiałów do dystrybucji i tę czynność zostawiasz odbiorcom – pamiętaj też że w druku kolory wychodzą inaczej niż na ekranach komputera. Jeśli infografika ma być dostępna w sieci możesz zrobić grafikę długą (do przewijania) lub poziomą (wypełniającą cały ekran). Pierwsza opcja, choć wygląda dobrze na stronie WWW lub urządzeniu mobilnym, może być zupełnie nieczytelna gdy „zaciągną” ją media społecznościowe jak facebook (na takie sytuacje dobrze być przygotowanym i zawsze starać się umieszczać obok link do strony gdzie można zobaczyć oryginalną grafikę).
O ile facebook zapewnia większą wiralność na początku, to mało kto „kopiuje” treści poza niego, co sprawia, że życie promowanego za jego pośrednictwem materiału jest krótsze. Materiały dostępne na stronach internetowych będą wyszukiwalne przez wyszukiwarki takie jak google i można do nich również później. Jeśli jednak przygotowujesz infografikę celowo wyłącznie pod jedno medium sprawdź wcześniej jak twój materiał będzie w nim wyglądać.
Jak wyświetli się miniatura grafiki przy poście z Twojej strony można sprawdzić tutaj: https://developers.facebook.com/tools/debug
Jakie są rozmiary poszczególnych pól na grafiki na facebooku sprawdzisz tutaj:
https://www.facebook.com/PagesSizesDimensions
Pamiętaj jednak że projektowanie tylko dla facebook’a jest ryzykowne. Facebook kompresuje grafiki  – więc nie ma kontroli nad ich jakością, zmienia sposoby ich wyświetlania i ostatecznie jest zamkniętą platformą, która wymaga posiadania konta aby z niej korzystać. Dlatego każdą treść najlepiej publikować oryginalnie na własnej stronie, a media społecznościowe traktować wyłącznie użytkowo, jako kanały jej promocji.

Dave Hoffman, A Helpfull Venn Diagram, licencja CC BY-NC

W czym tworzyć?

Wymyślanie i tworzenie infografik od zera może być bardzo trudne. Wymaga bowiem sporo zaawansowanych umiejętności, zwłaszcza gdy chodzi o skomplikowane wizualizacje danych. Często jednak aby zacząć lub zrealizować dobry pomysł wystarczą prostsze narzędzia niż nam się wydaje. Poniżej wybór kilku:

• Pakiet biurowy z programem kalkulacyjnym i oprogramowanie do obróbki grafiki wektorowej to podstawa i zarazem najbardziej elastyczny duet. Libre Office pozwala na eksportowanie wykresów z arkuszy za pomocą programu Draw do formatu wektorowego .SVG, ten zaś możemy dowolnie obrabiać i dodawać rozbudowane elementy graficzne w programie Inkscape (Libre Office i Inkscape to otwarte oprogramowanie, dostępne na systemy operacyjne Windows, Linux i MacOS)
• Infogram: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
• Piktochart: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
• Visual.ly: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów, umożliwia również prezentację naszych prac stworzonych poza tą aplikacją. Visua.ly jest również giełdą pracy dla projektantów infografik i wizualizacji.
• Google Fusion Tables: mogące niebawem zniknąć narzędzie Google do wizualizowania danych z dokumentów Google lub importowanych arkuszy kalkulacyjnych
• IBM Many Eyes: zbiór wizualizacji i narzędzie do ich tworzenia, umożliwia wprowadzenie własnych zestawów danych. Wymaga podania rozbudowanego zestawu danych osobowych do rejestracji.

Dodatkowe narzędzia:

• Dia: otwarty program do rysowania diagramów, eksportuje je również w formacie wektorowym .SVG
• Gliffy: oprogramowanie online do rysowania diagramów obsługujące import m.in. z dokumentów Google. w wersji darmowej pozwala na stworzenie do 5 diagramów miesięcznie, wszystkie są publiczne.
• Draw.io: narzędzie online do rysownia diagramów, obrazów szkieletowych (tzw. wireframe) stron WWW i aplikacji
• Adobe Kuler: narzędzie służące generowaniu online pasujących do siebie zestawów kolorów
• Colorbrewer2: narzędzie do dobierania online zestawów kolorystycznych odpowiednich do prezentowania na mapach
• Canva: bardzo proste narzędzie do projektowania typu drag-and-drop

Kilka porad jak promować

1. Po pierwsze wybierz licencję dla swojej infografiki. Jeśli chcesz aby była jak najczęściej umieszczana w innych miejscach, warto na to wyraźnie pozwolić, by nikt nie miał wątpliwości prawno-autorskich. W wyborze pomoże Ci ten wybierak.
2. Najlepiej umieścić swoją infografikę na stronie WWW organizacji i tak aby każdy mógł zobaczyć ją w całości (a nie miniaturę). Równocześnie umieść linki do pobrania, najlepiej kilku formatów PNG, PDF i plików wektorowych. Będzie to bardzo pomocne jeśli pozwalasz i chcesz promować przerabianie jej. Gotowe pliki graficzne z infografiką można umieścić również w repozytorium cyfrowym takim jak ngoteka.pl, która pozwala lepiej pozycjonować materiały i dokładnie zliczać ilość pobrań.
3. Nie tylko na Twojej stronie… wyślij infografikę z dodatkową informacją i prośbą o jej zamieszczenie do redakcji stron czy blogerów/ek piszących w jej temacie. Umieść infografikę w mediach społecznościowych, pamiętając by dodawać informację o tym, gdzie znaleźć ją w wersji oryginalnej (czyli link do Twoje strony). Warto dodać taką informację również na samej infografice – jeśli ktoś wydrukuję ją i powiesi osoba która ją zobaczy nadal będzie mogła trafić to Twojej organizacji (taką informację można zawrzeć również za pomocą kodu QR).

Gdzie szukać więcej informacji?

W ciągu ostatnich lat powstało kilka projektów edukacyjnych wokół infografik, wizualizacji danych i wizualnej prezentacji wiedzy w sektorze pozarządowym. Drawing by numbers to przegląd narzędzi i porad dotyczących tego, jak wizualizować dane i prezentować wizualnie trudne zagdanienia (projekt ten nie jest już aktualizowany ale można przeglądać całą jego zawartość). School of data czyli kursy online czyszczenia, obrabiania i wizualizowania danych. Na zaawansowanym poziomie, ale bardzo przystępnie o wizualizowaniu danych i statystyce pisze po polsku Przemysław Biecek na blogu fundacji Smarter Poland. Brytyjski dziennik Guardian posiada blog poświęcony wykorzystywaniu danych i wizualizacji w dziennikarstwie Guardian Data Blog, a jeśli chcecie pooglądać i poczytać o pięknych infografikach i wizualizacjach z najróżniejszych dziedzin odwiedźcie blog Information is Beautiful