Jak pracować z (info)grafikami w organizacji pozarządowej?
Organizacje pozarządowe nie mają łatwego zadania, jeśli chodzi o popularyzację zagadnień, którymi się zajmują. Złożoność problemów zderza się z małymi budżetami i często skromną wiedzą z zagadnień architektury informacji, projektowania graficznego czy wizualizacji danych. Mimo tych braków, coraz częściej chcemy sięgać po efektowną, ale skomplikowaną formę infografik. Dlaczego? Infografiki potrafią zmieścić sporo informacji, są łatwiej i szybciej przyswajalne niż artykuły czy raporty i dobrze wyglądają (zwłaszcza w najróżniejszych mediach społecznościowych). Jak można zacząć wykorzystywać tę formę komunikacji w organizacji pozarządowej? Poniżej dzielimy się doświadczeniami z naszych działań i warsztatów.

Charles Minard, 1869 r. wykres przedstawiający liczebność armii podczas rosyjskiej kampanii Napoleona, domena publiczna, źródło Wikimedia Commons
O infografikach
Po co je projektujemy? Żeby uprościć trudne i długie komunikaty tak, by większa grupa ludzi mogła je zrozumieć, w szybszy sposób zapoznać się z problemem lub wiedzą, którą chcemy im przekazać. Często wobec wizualizacji danych i infografik używa się określenia, że aby były skuteczne muszą opowiadać jakąś historię (czyli to co chcemy opowiedzieć naszym odbiorcom). Dobre historie przywiązują zaś równą wagę do detali, które je budują (fakty, dane) i do morału jaki z nich płynie (w wypadku infografik, szerszego kontekstu tego co prezentujemy, efektu jaki chcemy wywołać).
Takie podejÅ›cie pozwala oderwać siÄ™ od myÅ›lenia, że wszystkie dane i informacje, które posiadamy sÄ… równie ważne. TraktujÄ…c wizualizacjÄ™ lub infografikÄ™ w ten sposób, musimy zadać sobie szereg pytaÅ„ przed jej „opowiedzeniem”. Po pierwsze, o cel w jakim jÄ… projektujemy. Warto chwile zastanowić siÄ™ nad tym, czy na pewno chodzi nam wyłącznie o Å‚adne obrazki, dużo lajków i udostÄ™pnieÅ„, czy jednak o to, by materiaÅ‚ wywoÅ‚aÅ‚ np. zmianÄ™ nastawieÅ„, dostarczyÅ‚ komuÅ› praktycznej wiedzy, a może zachÄ™ciÅ‚ do czegoÅ› jak np. finansowanie naszej dziaÅ‚alnoÅ›ci. Cel naszej grafiki powinien uwzglÄ™dniać to, do kogo jÄ… adresujemy. Nasza widownia w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych jest czÄ™sto znacznie szersza (i inna) od docelowych odbiorców dziaÅ‚aÅ„ naszej organizacji. Nasi fani mogÄ… być Å›wietnymi noÅ›nikami takiej informacji, ale pytanie czy to pod nich powinniÅ›my projektować infografikÄ™?
Zaraz obok pytania o cel i odbiorców warto postawić sobie pytanie jak materiał, który projektujemy będzie wykorzystywany? Czy chcemy by działał w sieci czy może by było go łatwo wydrukować i powiesić w przestrzeni publicznej? Określenie takich scenariuszy wykorzystania warunkuje wybory techniczne np. dotyczące formatu, kolorów, wielkości.
Upraszczając: dobra infografika to taka, która opowiada jakąś historię swoim odbiorcom, a dane którymi się posługuje to narzędzia mające tę historię uwiarygodnić i ubarwić. Infografika powinna być:
– zrozumiaÅ‚a (jasno tÅ‚umaczyć problem)
– przyciÄ…gajÄ…ca (zachÄ™cajÄ…ca nie tylko do zajrzenia, ale również do tego by przeczytać/obejrzeć jÄ… do koÅ„ca i przejść do źródeÅ‚ lub naszej strony)
– przekonujÄ…ca (zachÄ™cajÄ…ca do dziaÅ‚ania, przekazujÄ…ca praktycznÄ… wiedzÄ™)
Mapowanie problemu
Od czego zacząć pracę? Niezależnie od tego czy posiadasz już dane na temat danego zagadnienia czy chcesz po prostu przekazać wiedzę na wybrany temat, warto zacząć od analogowego rozpracowania problemu, których chcesz omówić. Najprościej zrobić to za pomocą mapy myśli. Więcej o ćwiczeniach służących mapowaniu problemów przeczytacie w publikacji Visualising information for advocacy (PDF) i na stronach New Tactics poświęconych taktykom pracy informacyjnej na rzecz praw człowieka.
Problemy, z którymi będziemy walczyć infografiką mogą być bardzo skomplikowane. Każdy z nich można jednak rozbić na mniejsze elementy, którymi możemy operować:
- dane – np. Jacy aktorzy wystÄ™pujÄ… w problemie którym siÄ™ zajmujesz? (osoby), dane liczbowe, fakty które chcesz by byÅ‚y bardziej znane
- informacje – Jakie powiÄ…zania wystÄ™pujÄ… miÄ™dzy aktorami? Jak zmieniajÄ… siÄ™ dane w czasie?
- wiedzÄ™ – Czy zmapowani aktorzy i relacje Å›wiadczÄ… o jakimÅ› problemie (np. korupcji)? Czy zmiana danych w czasie wskazuje na jakiÅ› rosnÄ…cy problem lub może coÅ› prognozować? Czy zebrane fakty, które przedstawiasz mogÄ… stanowić jakÄ…Å› praktycznÄ… poradÄ™?
Projektowanie. O czym warto pamiętać?
Zastanów siÄ™ jak Twoja infografika ma być używana (w druku? w sieci? do dzielenia siÄ™ w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciwych, do wieszania jako plakat?). Jak bÄ™dzie dystrybuowana? Dobierz format do sposobu użycia jaki planujesz: jeÅ›li ma być offline, uÅ‚atw druk dobierajÄ…c standardowy format arkusza wykorzystywanego przez domowe drukarki np. A4/A3. JeÅ›li sam nie zamierzasz drukować materiałów do dystrybucji i tÄ™ czynność zostawiasz odbiorcom – pamiÄ™taj też że w druku kolory wychodzÄ… inaczej niż na ekranach komputera. JeÅ›li infografika ma być dostÄ™pna w sieci możesz zrobić grafikÄ™ dÅ‚ugÄ… (do przewijania) lub poziomÄ… (wypeÅ‚niajÄ…cÄ… caÅ‚y ekran). Pierwsza opcja, choć wyglÄ…da dobrze na stronie WWW lub urzÄ…dzeniu mobilnym, może być zupeÅ‚nie nieczytelna gdy „zaciÄ…gnÄ…” jÄ… media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe jak facebook (na takie sytuacje dobrze być przygotowanym i zawsze starać siÄ™ umieszczać obok link do strony gdzie można zobaczyć oryginalnÄ… grafikÄ™).
O ile facebook zapewnia wiÄ™kszÄ… wiralność na poczÄ…tku, to maÅ‚o kto „kopiuje” treÅ›ci poza niego, co sprawia, że życie promowanego za jego poÅ›rednictwem materiaÅ‚u jest krótsze. MateriaÅ‚y dostÄ™pne na stronach internetowych bÄ™dÄ… wyszukiwalne przez wyszukiwarki takie jak google i można do nich również później. JeÅ›li jednak przygotowujesz infografikÄ™ celowo wyłącznie pod jedno medium sprawdź wczeÅ›niej jak twój materiaÅ‚ bÄ™dzie w nim wyglÄ…dać.
Jak wyświetli się miniatura grafiki przy poście z Twojej strony można sprawdzić tutaj: https://developers.facebook.com/tools/debug
Jakie są rozmiary poszczególnych pól na grafiki na facebooku sprawdzisz tutaj:
https://www.facebook.com/PagesSizesDimensions
PamiÄ™taj jednak że projektowanie tylko dla facebook’a jest ryzykowne. Facebook kompresuje grafiki  – wiÄ™c nie ma kontroli nad ich jakoÅ›ciÄ…, zmienia sposoby ich wyÅ›wietlania i ostatecznie jest zamkniÄ™tÄ… platformÄ…, która wymaga posiadania konta aby z niej korzystać. Dlatego każdÄ… treść najlepiej publikować oryginalnie na wÅ‚asnej stronie, a media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe traktować wyłącznie użytkowo, jako kanaÅ‚y jej promocji.
W czym tworzyć?
Wymyślanie i tworzenie infografik od zera może być bardzo trudne. Wymaga bowiem sporo zaawansowanych umiejętności, zwłaszcza gdy chodzi o skomplikowane wizualizacje danych. Często jednak aby zacząć lub zrealizować dobry pomysł wystarczą prostsze narzędzia niż nam się wydaje. Poniżej wybór kilku:
- Pakiet biurowy z programem kalkulacyjnym i oprogramowanie do obróbki grafiki wektorowej to podstawa i zarazem najbardziej elastyczny duet. Libre Office pozwala na eksportowanie wykresów z arkuszy za pomocą programu Draw do formatu wektorowego .SVG, ten zaś możemy dowolnie obrabiać i dodawać rozbudowane elementy graficzne w programie Inkscape (Libre Office i Inkscape to otwarte oprogramowanie, dostępne na systemy operacyjne Windows, Linux i MacOS)
- Infogram: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
- Piktochart: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
- Visual.ly: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów, umożliwia również prezentację naszych prac stworzonych poza tą aplikacją. Visua.ly jest również giełdą pracy dla projektantów infografik i wizualizacji.
- Google Fusion Tables: mogące niebawem zniknąć narzędzie Google do wizualizowania danych z dokumentów Google lub importowanych arkuszy kalkulacyjnych
- IBM Many Eyes: zbiór wizualizacji i narzędzie do ich tworzenia, umożliwia wprowadzenie własnych zestawów danych. Wymaga podania rozbudowanego zestawu danych osobowych do rejestracji.
Dodatkowe narzędzia:
- Dia: otwarty program do rysowania diagramów, eksportuje je również w formacie wektorowym .SVG
- Gliffy: oprogramowanie online do rysowania diagramów obsługujące import m.in. z dokumentów Google. w wersji darmowej pozwala na stworzenie do 5 diagramów miesięcznie, wszystkie są publiczne.
- Draw.io: narzędzie online do rysownia diagramów, obrazów szkieletowych (tzw. wireframe) stron WWW i aplikacji
- Adobe Kuler: narzędzie służące generowaniu online pasujących do siebie zestawów kolorów
- Colorbrewer2: narzędzie do dobierania online zestawów kolorystycznych odpowiednich do prezentowania na mapach
- Canva: bardzo proste narzędzie do projektowania typu drag-and-drop
Kilka porad jak promować
1. Po pierwsze wybierz licencję dla swojej infografiki. Jeśli chcesz aby była jak najczęściej umieszczana w innych miejscach, warto na to wyraźnie pozwolić, by nikt nie miał wątpliwości prawno-autorskich. W wyborze pomoże Ci ten wybierak.
2. Najlepiej umieścić swoją infografikę na stronie WWW organizacji i tak aby każdy mógł zobaczyć ją w całości (a nie miniaturę). Równocześnie umieść linki do pobrania, najlepiej kilku formatów PNG, PDF i plików wektorowych. Będzie to bardzo pomocne jeśli pozwalasz i chcesz promować przerabianie jej. Gotowe pliki graficzne z infografiką można umieścić również w repozytorium cyfrowym takim jak ngoteka.pl, która pozwala lepiej pozycjonować materiały i dokładnie zliczać ilość pobrań.
3. Nie tylko na Twojej stronie… wyÅ›lij infografikÄ™ z dodatkowÄ… informacjÄ… i proÅ›bÄ… o jej zamieszczenie do redakcji stron czy blogerów/ek piszÄ…cych w jej temacie. Umieść infografikÄ™ w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych, pamiÄ™tajÄ…c by dodawać informacjÄ™ o tym, gdzie znaleźć jÄ… w wersji oryginalnej (czyli link do Twoje strony). Warto dodać takÄ… informacjÄ™ również na samej infografice – jeÅ›li ktoÅ› wydrukujÄ™ jÄ… i powiesi osoba która jÄ… zobaczy nadal bÄ™dzie mogÅ‚a trafić to Twojej organizacji (takÄ… informacjÄ™ można zawrzeć również za pomocÄ… kodu QR).
Gdzie szukać więcej informacji?
W ciągu ostatnich lat powstało kilka projektów edukacyjnych wokół infografik, wizualizacji danych i wizualnej prezentacji wiedzy w sektorze pozarządowym. Drawing by numbers to przegląd narzędzi i porad dotyczących tego, jak wizualizować dane i prezentować wizualnie trudne zagdanienia (projekt ten nie jest już aktualizowany ale można przeglądać całą jego zawartość). School of data czyli kursy online czyszczenia, obrabiania i wizualizowania danych. Na zaawansowanym poziomie, ale bardzo przystępnie o wizualizowaniu danych i statystyce pisze po polsku Przemysław Biecek na blogu fundacji Smarter Poland. Brytyjski dziennik Guardian posiada blog poświęcony wykorzystywaniu danych i wizualizacji w dziennikarstwie Guardian Data Blog, a jeśli chcecie pooglądać i poczytać o pięknych infografikach i wizualizacjach z najróżniejszych dziedzin odwiedźcie blog Information is Beautiful