Jak pracować z (info)grafikami w organizacji pozarzÄ…dowej?

Organizacje pozarzÄ…dowe nie majÄ… Å‚atwego zadania, jeÅ›li chodzi o popularyzacjÄ™ zagadnieÅ„, którymi siÄ™ zajmujÄ…. ZÅ‚ożoność problemów zderza siÄ™ z maÅ‚ymi budżetami i czÄ™sto skromnÄ… wiedzÄ… z zagadnieÅ„ architektury informacji, projektowania graficznego czy wizualizacji danych. Mimo tych braków, coraz częściej chcemy siÄ™gać po efektownÄ…, ale skomplikowanÄ… formÄ™ infografik. Dlaczego? Infografiki potrafiÄ… zmieÅ›cić sporo informacji, sÄ… Å‚atwiej i szybciej przyswajalne niż artykuÅ‚y czy raporty i dobrze wyglÄ…dajÄ… (zwÅ‚aszcza w najróżniejszych mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych). Jak można zacząć wykorzystywać tÄ™ formÄ™ komunikacji w organizacji pozarzÄ…dowej? Poniżej dzielimy siÄ™ doÅ›wiadczeniami z naszych dziaÅ‚aÅ„ i warsztatów.

Charles Minard, 1869 r. wykres przedstawiajÄ…cy liczebność armii podczas rosyjskiej kampanii Napoleona, domena publiczna, źródÅ‚o Wikimedia Commons

O infografikach

Po co je projektujemy? Å»eby uproÅ›cić trudne i dÅ‚ugie komunikaty tak, by wiÄ™ksza grupa ludzi mogÅ‚a je zrozumieć, w szybszy sposób zapoznać siÄ™ z problemem lub wiedzÄ…, którÄ… chcemy im przekazać. CzÄ™sto wobec wizualizacji danych i infografik używa siÄ™ okreÅ›lenia, że aby byÅ‚y skuteczne muszÄ… opowiadać jakÄ…Å› historiÄ™ (czyli to co chcemy opowiedzieć naszym odbiorcom). Dobre historie przywiÄ…zujÄ… zaÅ› równÄ… wagÄ™ do detali, które je budujÄ… (fakty, dane) i do moraÅ‚u jaki z nich pÅ‚ynie (w wypadku infografik, szerszego kontekstu tego co prezentujemy, efektu jaki chcemy wywoÅ‚ać).
Takie podejÅ›cie pozwala oderwać siÄ™ od myÅ›lenia, że wszystkie dane i informacje, które posiadamy sÄ… równie ważne. TraktujÄ…c wizualizacjÄ™ lub infografikÄ™ w ten sposób, musimy zadać sobie szereg pytaÅ„ przed jej „opowiedzeniem”. Po pierwsze, o cel w jakim jÄ… projektujemy. Warto chwile zastanowić siÄ™ nad tym, czy na pewno chodzi nam wyÅ‚Ä…cznie o Å‚adne obrazki, dużo lajków i udostÄ™pnieÅ„, czy jednak o to, by materiaÅ‚ wywoÅ‚aÅ‚ np. zmianÄ™ nastawieÅ„, dostarczyÅ‚ komuÅ› praktycznej wiedzy, a może zachÄ™ciÅ‚ do czegoÅ› jak np. finansowanie naszej dziaÅ‚alnoÅ›ci. Cel naszej grafiki powinien uwzglÄ™dniać to, do kogo jÄ… adresujemy. Nasza widownia w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych jest czÄ™sto znacznie szersza (i inna) od docelowych odbiorców dziaÅ‚aÅ„ naszej organizacji. Nasi fani mogÄ… być Å›wietnymi noÅ›nikami takiej informacji, ale pytanie czy to pod nich powinniÅ›my projektować infografikÄ™?
Zaraz obok pytania o cel i odbiorców warto postawić sobie pytanie jak materiaÅ‚, który projektujemy bÄ™dzie wykorzystywany? Czy chcemy by dziaÅ‚aÅ‚ w sieci czy może by byÅ‚o go Å‚atwo wydrukować i powiesić w przestrzeni publicznej? OkreÅ›lenie takich scenariuszy wykorzystania warunkuje wybory techniczne np. dotyczÄ…ce formatu, kolorów, wielkoÅ›ci.
UpraszczajÄ…c: dobra infografika to taka, która opowiada jakÄ…Å› historiÄ™ swoim odbiorcom, a dane którymi siÄ™ posÅ‚uguje to narzÄ™dzia majÄ…ce tÄ™ historiÄ™ uwiarygodnić i ubarwić. Infografika powinna być:
– zrozumiaÅ‚a (jasno tÅ‚umaczyć problem)
– przyciÄ…gajÄ…ca (zachÄ™cajÄ…ca nie tylko do zajrzenia, ale również do tego by przeczytać/obejrzeć jÄ… do koÅ„ca i przejść do ÅºródeÅ‚ lub naszej strony)
– przekonujÄ…ca (zachÄ™cajÄ…ca do dziaÅ‚ania, przekazujÄ…ca praktycznÄ… wiedzÄ™)

Mapowanie problemu

Od czego zacząć pracÄ™? Niezależnie od tego czy posiadasz już dane na temat danego zagadnienia czy chcesz po prostu przekazać wiedzÄ™ na wybrany temat, warto zacząć od analogowego rozpracowania problemu, których chcesz omówić. NajproÅ›ciej zrobić to za pomocÄ… mapy myÅ›li. WiÄ™cej o Ä‡wiczeniach sÅ‚użących mapowaniu problemów przeczytacie w publikacji Visualising information for advocacy (PDF) i na stronach New Tactics poÅ›wiÄ™conych taktykom pracy informacyjnej na rzecz praw czÅ‚owieka.
Problemy, z którymi bÄ™dziemy walczyć infografikÄ… mogÄ… być bardzo skomplikowane. Każdy z nich można jednak rozbić na mniejsze elementy, którymi możemy operować:

• dane – np. Jacy aktorzy wystÄ™pujÄ… w problemie którym siÄ™ zajmujesz? (osoby), dane liczbowe, fakty które chcesz by byÅ‚y bardziej znane
• informacje – Jakie powiÄ…zania wystÄ™pujÄ… miÄ™dzy aktorami? Jak zmieniajÄ… siÄ™ dane w czasie?
• wiedzÄ™ – Czy zmapowani aktorzy i relacje Å›wiadczÄ… o jakimÅ› problemie (np. korupcji)? Czy zmiana danych w czasie wskazuje na jakiÅ› rosnÄ…cy problem lub może coÅ› prognozować? Czy zebrane fakty, które przedstawiasz mogÄ… stanowić jakÄ…Å› praktycznÄ… poradÄ™?

Projektowanie. O czym warto pamiÄ™tać?

Zastanów siÄ™ jak Twoja infografika ma być używana (w druku? w sieci? do dzielenia siÄ™ w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciwych, do wieszania jako plakat?). Jak bÄ™dzie dystrybuowana? Dobierz format do sposobu użycia jaki planujesz: jeÅ›li ma być offline, uÅ‚atw druk dobierajÄ…c standardowy format arkusza wykorzystywanego przez domowe drukarki np. A4/A3. JeÅ›li sam nie zamierzasz drukować materiałów do dystrybucji i tÄ™ czynność zostawiasz odbiorcom – pamiÄ™taj też że w druku kolory wychodzÄ… inaczej niż na ekranach komputera. JeÅ›li infografika ma być dostÄ™pna w sieci możesz zrobić grafikÄ™ dÅ‚ugÄ… (do przewijania) lub poziomÄ… (wypeÅ‚niajÄ…cÄ… caÅ‚y ekran). Pierwsza opcja, choć wyglÄ…da dobrze na stronie WWW lub urzÄ…dzeniu mobilnym, może być zupeÅ‚nie nieczytelna gdy „zaciÄ…gnÄ…” jÄ… media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe jak facebook (na takie sytuacje dobrze być przygotowanym i zawsze starać siÄ™ umieszczać obok link do strony gdzie można zobaczyć oryginalnÄ… grafikÄ™).
O ile facebook zapewnia wiÄ™kszÄ… wiralność na poczÄ…tku, to maÅ‚o kto „kopiuje” treÅ›ci poza niego, co sprawia, że Å¼ycie promowanego za jego poÅ›rednictwem materiaÅ‚u jest krótsze. MateriaÅ‚y dostÄ™pne na stronach internetowych bÄ™dÄ… wyszukiwalne przez wyszukiwarki takie jak google i można do nich również później. JeÅ›li jednak przygotowujesz infografikÄ™ celowo wyÅ‚Ä…cznie pod jedno medium sprawdź wczeÅ›niej jak twój materiaÅ‚ bÄ™dzie w nim wyglÄ…dać.
Jak wyÅ›wietli siÄ™ miniatura grafiki przy poÅ›cie z Twojej strony można sprawdzić tutaj: https://developers.facebook.com/tools/debug
Jakie sÄ… rozmiary poszczególnych pól na grafiki na facebooku sprawdzisz tutaj:
https://www.facebook.com/PagesSizesDimensions
PamiÄ™taj jednak że projektowanie tylko dla facebook’a jest ryzykowne. Facebook kompresuje grafiki  – wiÄ™c nie ma kontroli nad ich jakoÅ›ciÄ…, zmienia sposoby ich wyÅ›wietlania i ostatecznie jest zamkniÄ™tÄ… platformÄ…, która wymaga posiadania konta aby z niej korzystać. Dlatego każdÄ… treść najlepiej publikować oryginalnie na wÅ‚asnej stronie, a media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe traktować wyÅ‚Ä…cznie użytkowo, jako kanaÅ‚y jej promocji.

Dave Hoffman, A Helpfull Venn Diagram, licencja CC BY-NC

W czym tworzyć?

WymyÅ›lanie i tworzenie infografik od zera może być bardzo trudne. Wymaga bowiem sporo zaawansowanych umiejÄ™tnoÅ›ci, zwÅ‚aszcza gdy chodzi o skomplikowane wizualizacje danych. CzÄ™sto jednak aby zacząć lub zrealizować dobry pomysÅ‚ wystarczÄ… prostsze narzÄ™dzia niż nam siÄ™ wydaje. Poniżej wybór kilku:

• Pakiet biurowy z programem kalkulacyjnym i oprogramowanie do obróbki grafiki wektorowej to podstawa i zarazem najbardziej elastyczny duet. Libre Office pozwala na eksportowanie wykresów z arkuszy za pomocÄ… programu Draw do formatu wektorowego .SVG, ten zaÅ› możemy dowolnie obrabiać i dodawać rozbudowane elementy graficzne w programie Inkscape (Libre Office i Inkscape to otwarte oprogramowanie, dostÄ™pne na systemy operacyjne Windows, Linux i MacOS)
• Infogram: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
• Piktochart: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów.
• Visual.ly: bardzo proste do tworzenia infografik online z gotowych elementów, umożliwia również prezentacjÄ™ naszych prac stworzonych poza tÄ… aplikacjÄ…. Visua.ly jest również gieÅ‚dÄ… pracy dla projektantów infografik i wizualizacji.
• Google Fusion Tables: mogÄ…ce niebawem zniknąć narzÄ™dzie Google do wizualizowania danych z dokumentów Google lub importowanych arkuszy kalkulacyjnych
• IBM Many Eyes: zbiór wizualizacji i narzÄ™dzie do ich tworzenia, umożliwia wprowadzenie wÅ‚asnych zestawów danych. Wymaga podania rozbudowanego zestawu danych osobowych do rejestracji.

Dodatkowe narzędzia:

• Dia: otwarty program do rysowania diagramów, eksportuje je również w formacie wektorowym .SVG
• Gliffy: oprogramowanie online do rysowania diagramów obsÅ‚ugujÄ…ce import m.in. z dokumentów Google. w wersji darmowej pozwala na stworzenie do 5 diagramów miesiÄ™cznie, wszystkie sÄ… publiczne.
• Draw.io: narzÄ™dzie online do rysownia diagramów, obrazów szkieletowych (tzw. wireframe) stron WWW i aplikacji
• Adobe Kuler: narzÄ™dzie sÅ‚użące generowaniu online pasujÄ…cych do siebie zestawów kolorów
• Colorbrewer2: narzÄ™dzie do dobierania online zestawów kolorystycznych odpowiednich do prezentowania na mapach
• Canva: bardzo proste narzÄ™dzie do projektowania typu drag-and-drop

Kilka porad jak promować

1. Po pierwsze wybierz licencjÄ™ dla swojej infografiki. JeÅ›li chcesz aby byÅ‚a jak najczęściej umieszczana w innych miejscach, warto na to wyraźnie pozwolić, by nikt nie miaÅ‚ wÄ…tpliwoÅ›ci prawno-autorskich. W wyborze pomoże Ci ten wybierak.
2. Najlepiej umieÅ›cić swojÄ… infografikÄ™ na stronie WWW organizacji i tak aby każdy mógÅ‚ zobaczyć jÄ… w caÅ‚oÅ›ci (a nie miniaturÄ™). RównoczeÅ›nie umieść linki do pobrania, najlepiej kilku formatów PNG, PDF i plików wektorowych. BÄ™dzie to bardzo pomocne jeÅ›li pozwalasz i chcesz promować przerabianie jej. Gotowe pliki graficzne z infografikÄ… można umieÅ›cić również w repozytorium cyfrowym takim jak ngoteka.pl, która pozwala lepiej pozycjonować materiaÅ‚y i dokÅ‚adnie zliczać ilość pobraÅ„.
3. Nie tylko na Twojej stronie… wyÅ›lij infografikÄ™ z dodatkowÄ… informacjÄ… i proÅ›bÄ… o jej zamieszczenie do redakcji stron czy blogerów/ek piszÄ…cych w jej temacie. Umieść infografikÄ™ w mediach spoÅ‚ecznoÅ›ciowych, pamiÄ™tajÄ…c by dodawać informacjÄ™ o tym, gdzie znaleźć jÄ… w wersji oryginalnej (czyli link do Twoje strony). Warto dodać takÄ… informacjÄ™ również na samej infografice – jeÅ›li ktoÅ› wydrukujÄ™ jÄ… i powiesi osoba która jÄ… zobaczy nadal bÄ™dzie mogÅ‚a trafić to Twojej organizacji (takÄ… informacjÄ™ można zawrzeć również za pomocÄ… kodu QR).

Gdzie szukać więcej informacji?

W ciÄ…gu ostatnich lat powstaÅ‚o kilka projektów edukacyjnych wokół infografik, wizualizacji danych i wizualnej prezentacji wiedzy w sektorze pozarzÄ…dowym. Drawing by numbers to przeglÄ…d narzÄ™dzi i porad dotyczÄ…cych tego, jak wizualizować dane i prezentować wizualnie trudne zagdanienia (projekt ten nie jest już aktualizowany ale można przeglÄ…dać caÅ‚Ä… jego zawartość). School of data czyli kursy online czyszczenia, obrabiania i wizualizowania danych. Na zaawansowanym poziomie, ale bardzo przystÄ™pnie o wizualizowaniu danych i statystyce pisze po polsku PrzemysÅ‚aw Biecek na blogu fundacji Smarter Poland. Brytyjski dziennik Guardian posiada blog poÅ›wiÄ™cony wykorzystywaniu danych i wizualizacji w dziennikarstwie Guardian Data Blog, a jeÅ›li chcecie pooglÄ…dać i poczytać o piÄ™knych infografikach i wizualizacjach z najróżniejszych dziedzin odwiedźcie blog Information is Beautiful