Nasze uwagi do Krajowego Programu Ochrony Zabytków

Wczoraj zakończyły się konsultacje projektu Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami 2013–2016. Dzięki doświadczeniom zbieranym podczas realizacji projektu Otwarte Zabytki mogliśmy zaproponować kilka rozwiązań, które naszym zdaniem są bardzo istotne dla efektywności Programu.
Zgłoszone uwagi:
– Dane (zarówno lokalizacyjne, jak i sam rejestr zabytków) powinny być publikowane nie tylko w wolnym dostępie, ale także w sposób i w formatach umożliwiający ich maszynowe przetwarzanie i ponowne wykorzystanie (np. do tworzenia lokalnych serwisów o zabytkach), bez konieczności zwracania się do właściwych organów z prośbą o ich udostępnienie. W tym zakresie instytucje udostępniające dane lokalizacyjne o zabytkach powinny stosować się do zaleceń zapisanych w Długookresowej i Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju, oraz strategii Sprawne Państwo 2020.
– Konieczne jest wdrożenie systemu konsultacji online ze środowiskami lokalnymi i organizacjami pozarządowymi, a także procedury zgłaszania przez obywateli i organizacje społeczne obiektów, które powinny zostać objęte ochroną. Szczególnie istotne jest zbieranie informacji o obiektach, których substancja zabytkowa jest zagrożona (np. na skutek braku opieki lub niewłaściwego działania właścicieli). Taka praktyka nie tylko realizuje standardy partycypacji obywateli – w tym przypadku w zakresie ochrony zabytków – ale ma też praktyczny wymiar: obywatele i instytucje społeczne oraz społeczności żyjące w otoczeniu zabytków mogą pomóc zbierać informacje, redukując koszty instytucji publicznych lub pozwalając dotrzeć do informacji tym instytucjom niedostępnym.
Uważamy, że realizowanie projektów zapewniających współpracę między organami ochrony zabytków i społecznościami powinny być kluczowym elementem strategii – pozwalającym realizować w tym obszarze ogólne założenia wynikające ze Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego. Działania takie powinny dotyczyć organizacji pozarządowych jako kluczowych aktorów w rzeczonych społecznościach, należy też szukać rozwiązań pozwalających współpracować z grupami nieformalnymi i jednostkami zainteresowanymi kwestią ochrony zabytków.
– Wszelkie digitalizowane i publikowane w internecie informacje o zabytkach i ich cyfrowe wizerunki powinny być udostępniane na wolnych licencjach, co umożliwi ich łatwe, ponowne wykorzystanie np. w celach edukacyjnych. W przypadku informacji stanowiących materiały urzędowe, powinny być one udostępniane w internecie bez dodatkowych warunków licencyjnych (jako treści nieobjęte prawami autorskimi), z wykorzystaniem Biuletynów Informacji Publicznej.
– Zasób dziedzictwa należy promować m.in. poprzez udostępnianie jak najbardziej kompletnego i aktualnego rejestru zabytków. Uważamy też, że należy podjąć działania – np. w ramach realizowanych programów digitalizacyjnych – mających na celu upublicznienie cyfrowych kopii dokumentów i publikacji związanych z zabytkami, będących w rękach organów ochrony zabytków. Centrum Cyfrowe realizuje obecnie pionierski projekt tego rodzaju, we współpracy z WUOZ w Opolu.