Stanowisko Centrum Cyfrowego dot. projektu ustawy o re-use z dnia 7 listopada 2014 roku

W listopadzie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji przedstawiÅ‚o do konsultacji spoÅ‚ecznych nowy projekt zaÅ‚ożeÅ„ projektu ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (re-use). Jego celem jest wdrożenie dyrektywy 2013/37/UE do polskiego prawa, co ma zapewnić bardziej przejrzyste i Å‚atwiejsze stosowanie reguÅ‚ ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego w krajach UE. JednÄ… z najważniejszych zmian jest okreÅ›lenie jednolitych zasad i standardów udostÄ™pniania zasobów dziedzictwa kultury , które nie byÅ‚y do tej pory regulowane na poziomie unijnym.
Pierwsze konsultacje zaÅ‚ożeÅ„ nowej ustawy odbyÅ‚y siÄ™ w maju i czerwcu tego roku. Z niezadowoleniem musimy zauważyć, że szereg ważnych postulatów nie zostaÅ‚o przez Ministerstwo uwzglÄ™dnionych w nowym projekcie ustawy. Do najważniejszych z nich należą m.in. (i) rozdzielenie procedur i zasad dostÄ™pu do informacji od zgody na dalsze wykorzystywanie informacji, (ii) rozszerzenie zakresu przedmiotowego poza zakres minimalny opisany dyrektywÄ…, (iii) likwidacja nadmiernych i zbÄ™dnych ograniczeÅ„ co do zakresu lub sposobu ponownego wykorzystania, (iv) stosowanie standardowych, otwartych licencji, (v) zniesienie opÅ‚at za ponowne wykorzystanie zasobów stworzonych lub opracowanych z wykorzystaniem Å›rodków publicznych.
Analiza obecnego projektu zaÅ‚ożeÅ„ zmusza do postawienia tezy, iż w wielu obszarach Projekt z 7 listopada jest krokiem wstecz w stosunku do propozycji przedstawionych w projekcie z 14 maja. W naszej ocenie wprowadzone zmiany sÄ… nie tylko sprzeczne z głównymi celami i zaÅ‚ożeniami nowelizacji dyrektywy (jakim jest zapewnienie wiÄ™kszego dostÄ™pu i skali ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego, w tym dziedzictwa kulturowego), ale także stanowić bÄ™dÄ… przyczynÄ™ powstawania niepotrzebnych przeszkód do ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
W naszym stanowisku zachÄ™camy Ministerstwo do peÅ‚nego wykorzystania potencjaÅ‚u, jaki stwarza dyrektywa w zakresie zwiÄ™kszenia dostÄ™pnoÅ›ci zasobów instytucji kultury (bibliotek, archiwów i muzeów) oraz możliwoÅ›ci przyjÄ™cia w polskim prawie rozwiÄ…zaÅ„ sÅ‚użących otwartoÅ›ci dziedzictwa narodowego, wykraczajÄ…cych poza minimalny standard zdefiniowany w nowelizacji dyrektywy, w szczególnoÅ›ci:
– podtrzymujemy postulat rozszerzenia zakresu projektowanej ustawy o wszystkie instytucje kultury, których zbiory w znacznym stopniu należą do domeny publicznej. Dyrektywa ustanawia jedynie minimalny zestaw reguÅ‚, co powoduje, że nie ma przeszkód, aby jej zakres obejmowaÅ‚ również takie instytucje jak Filmoteka Narodowa, Narodowy Instytut Audiowizualny czy galerie publiczne. Obecna propozycja Ministerstwa odnosi siÄ™ jedynie do zasobów bibliotek, archiwów i muzeów
– zwracamy szczególnÄ… uwagÄ™ na kwestiÄ™ uważnej implementacji wyłączeÅ„ od zakresu Dyrektywy ze wzglÄ™du na prawa wÅ‚asnoÅ›ci intelektualnej osób trzecich. Zgodnie z propozycjÄ… Ministerstwa z tego powodu zakres ustawy ograniczono do informacji sektora publicznego, które nigdy nie podlegaÅ‚y ochronie prawa autorskiego lub które takiej ochronie podlegaÅ‚y, ale do których prawa autorskie majÄ…tkowe wygasÅ‚y. Takie rozwiÄ…zanie jest w naszej opinii sprzeczne z ogólnÄ… zasadÄ… wyrażonÄ… w art. 3 (1) Dyrektywy oraz celami i zaÅ‚ożeniami tejże regulacji, czyli zapewnieniem wiÄ™kszego dostÄ™pu do dziedzictwa kulturowego i zwiÄ™kszenie zakresu jego ponownego wykorzystywania do celów edukacyjnych, zawodowych czy rozrywkowych
– postulujemy wyeliminowanie wszelkich nadmiarowych ograniczeÅ„ i chociażby potencjalnych uznaniowych podstaw do odmowy wyrażenia zgody na ponowne użycie informacji, jak również ustandaryzowanie obrotu prawnego w tym obszarze poprzez zastosowanie licencji publicznych, np. typu licencji Creative Commons. Ponadto, rekomendujemy naÅ‚ożenie na podmioty zobowiÄ…zane obowiÄ…zków w zakresie modelu nabywania praw do korzystania z wytwarzanych lub gromadzonych na ich rzecz zasobów w taki sposób, aby informacje te mogÅ‚y być skutecznie i efektywnie udostÄ™pniane dalej i wykorzystywane przez obywateli
– w kwestii opÅ‚at rekomendujemy przeprowadzenie analizy wpÅ‚ywu wysokoÅ›ci i sposobu pobierania opÅ‚at na efektywność realizacji praw przez obywateli. Wielokrotnie w praktyce podmiotów publicznych zdarzaÅ‚o siÄ™ bowiem, iż wprowadzenie jakichkolwiek opÅ‚at (nawet o charakterze symbolicznym) istotnie obniżyÅ‚o zainteresowanie spoÅ‚eczne dziaÅ‚aniami obciążonymi opÅ‚atami. Ma to tym wiÄ™ksze znaczenie, iż elementem wielu planów i strategii naszego kraju jest budowa spoÅ‚eczeÅ„stwa cyfrowego, opartego na odpowiedniej wiedzy i kompetencjach, a tego rodzaju regulacje mogÄ… stanowić efektywnÄ… barierÄ™ w osiÄ…gniÄ™ciu tak okreÅ›lonych celów.
ZachÄ™camy do przeczytania peÅ‚nej treÅ›ci naszego stanowiska (PDF).