Stanowisko Centrum Cyfrowego dot. projektu ustawy o re-use z dnia 7 listopada 2014 roku
W listopadzie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji przedstawiło do konsultacji społecznych nowy projekt założeń projektu ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (re-use). Jego celem jest wdrożenie dyrektywy 2013/37/UE do polskiego prawa, co ma zapewnić bardziej przejrzyste i łatwiejsze stosowanie reguł ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego w krajach UE. Jedną z najważniejszych zmian jest określenie jednolitych zasad i standardów udostępniania zasobów dziedzictwa kultury , które nie były do tej pory regulowane na poziomie unijnym.
Pierwsze konsultacje założeń nowej ustawy odbyły się w maju i czerwcu tego roku. Z niezadowoleniem musimy zauważyć, że szereg ważnych postulatów nie zostało przez Ministerstwo uwzględnionych w nowym projekcie ustawy. Do najważniejszych z nich należą m.in. (i) rozdzielenie procedur i zasad dostępu do informacji od zgody na dalsze wykorzystywanie informacji, (ii) rozszerzenie zakresu przedmiotowego poza zakres minimalny opisany dyrektywą, (iii) likwidacja nadmiernych i zbędnych ograniczeń co do zakresu lub sposobu ponownego wykorzystania, (iv) stosowanie standardowych, otwartych licencji, (v) zniesienie opłat za ponowne wykorzystanie zasobów stworzonych lub opracowanych z wykorzystaniem środków publicznych.
Analiza obecnego projektu założeń zmusza do postawienia tezy, iż w wielu obszarach Projekt z 7 listopada jest krokiem wstecz w stosunku do propozycji przedstawionych w projekcie z 14 maja. W naszej ocenie wprowadzone zmiany są nie tylko sprzeczne z głównymi celami i założeniami nowelizacji dyrektywy (jakim jest zapewnienie większego dostępu i skali ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego, w tym dziedzictwa kulturowego), ale także stanowić będą przyczynę powstawania niepotrzebnych przeszkód do ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
W naszym stanowisku zachęcamy Ministerstwo do pełnego wykorzystania potencjału, jaki stwarza dyrektywa w zakresie zwiększenia dostępności zasobów instytucji kultury (bibliotek, archiwów i muzeów) oraz możliwości przyjęcia w polskim prawie rozwiązań służących otwartości dziedzictwa narodowego, wykraczających poza minimalny standard zdefiniowany w nowelizacji dyrektywy, w szczególności:
– podtrzymujemy postulat rozszerzenia zakresu projektowanej ustawy o wszystkie instytucje kultury, których zbiory w znacznym stopniu należą do domeny publicznej. Dyrektywa ustanawia jedynie minimalny zestaw reguÅ‚, co powoduje, że nie ma przeszkód, aby jej zakres obejmowaÅ‚ również takie instytucje jak Filmoteka Narodowa, Narodowy Instytut Audiowizualny czy galerie publiczne. Obecna propozycja Ministerstwa odnosi siÄ™ jedynie do zasobów bibliotek, archiwów i muzeów
– zwracamy szczególnÄ… uwagÄ™ na kwestiÄ™ uważnej implementacji wyÅ‚Ä…czeÅ„ od zakresu Dyrektywy ze wzglÄ™du na prawa wÅ‚asnoÅ›ci intelektualnej osób trzecich. Zgodnie z propozycjÄ… Ministerstwa z tego powodu zakres ustawy ograniczono do informacji sektora publicznego, które nigdy nie podlegaÅ‚y ochronie prawa autorskiego lub które takiej ochronie podlegaÅ‚y, ale do których prawa autorskie majÄ…tkowe wygasÅ‚y. Takie rozwiÄ…zanie jest w naszej opinii sprzeczne z ogólnÄ… zasadÄ… wyrażonÄ… w art. 3 (1) Dyrektywy oraz celami i zaÅ‚ożeniami tejże regulacji, czyli zapewnieniem wiÄ™kszego dostÄ™pu do dziedzictwa kulturowego i zwiÄ™kszenie zakresu jego ponownego wykorzystywania do celów edukacyjnych, zawodowych czy rozrywkowych
– postulujemy wyeliminowanie wszelkich nadmiarowych ograniczeÅ„ i chociażby potencjalnych uznaniowych podstaw do odmowy wyrażenia zgody na ponowne użycie informacji, jak również ustandaryzowanie obrotu prawnego w tym obszarze poprzez zastosowanie licencji publicznych, np. typu licencji Creative Commons. Ponadto, rekomendujemy naÅ‚ożenie na podmioty zobowiÄ…zane obowiÄ…zków w zakresie modelu nabywania praw do korzystania z wytwarzanych lub gromadzonych na ich rzecz zasobów w taki sposób, aby informacje te mogÅ‚y być skutecznie i efektywnie udostÄ™pniane dalej i wykorzystywane przez obywateli
– w kwestii opÅ‚at rekomendujemy przeprowadzenie analizy wpÅ‚ywu wysokoÅ›ci i sposobu pobierania opÅ‚at na efektywność realizacji praw przez obywateli. Wielokrotnie w praktyce podmiotów publicznych zdarzaÅ‚o siÄ™ bowiem, iż wprowadzenie jakichkolwiek opÅ‚at (nawet o charakterze symbolicznym) istotnie obniżyÅ‚o zainteresowanie spoÅ‚eczne dziaÅ‚aniami obciążonymi opÅ‚atami. Ma to tym wiÄ™ksze znaczenie, iż elementem wielu planów i strategii naszego kraju jest budowa spoÅ‚eczeÅ„stwa cyfrowego, opartego na odpowiedniej wiedzy i kompetencjach, a tego rodzaju regulacje mogÄ… stanowić efektywnÄ… barierÄ™ w osiÄ…gniÄ™ciu tak okreÅ›lonych celów.
Zachęcamy do przeczytania pełnej treści naszego stanowiska (PDF).