Dozwolony użytek edukacyjny – analiza prawa międzynarodowego, europejskiego i krajowego

Trwająca obecnie nowelizacja prawa autorskiego ma na celu między innymi aktualizację zakresu dozwolonego użytku. Istotne zmiany dotyczą m.in. edukacji – obszaru kluczowego dla nas oraz Koalicji Otwartej Edukacji. Rozpoczynając nowelizację, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zadeklarowało ambitny plan reform dozwolonego użytku: “w zakresie, w jakim pozwalają na to wiążące Polskę regulacje prawa międzynarodowego i europejskiego – możliwie jak najszerszy dostęp do utworów i przedmiotów praw pokrewnych, przede wszystkim w ramach tzw. dozwolonego użytku publicznego” ((Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2014), Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 9 października 2014 roku))

W założeniu dozwolony użytek edukacyjny w prawie autorskim ma umożliwiać legalne korzystanie z utworów dla celów związanych z dydaktyką oraz badaniami naukowymi. Ma umożliwiać swobodę działań edukacyjnych, gwarantując jednocześnie równowagę interesu publicznego oraz interesów posiadaczy praw.

W praktyce jednak instytucje zajmujące się dydaktyką i edukacją spotykają się z problemami dotyczącymi stosowania prawa autorskiego. Problemy związane z prawem autorskim w edukacji zaprezentowaliśmy w raporcie “Analiza prawna przepisów prawa autorskiego dotyczących oświaty. Projekt nowelizacji” z 2013 roku.

Przeprowadziliśmy obecnie analizę prawa (PDF) w celu ustalenia, w jakim zakresie to obietnice zostały spełnione. W raporcie „Dozwolony użytek edukacyjny – analiza prawa międzynarodowego europejskiego i krajowego” analizujemy polskie przepisy dozwolonego użytku edukacyjnego w kontekście przepisów międzynarodowych, które mogą powodować jego ograniczenie. Pod analizę poddajemy art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83), który w naszej opinii ma podstawowe znaczenie dla swobody działań oświatowych i edukacyjnych.

Nasza analiza pokazuje, że ani Konwencja Berneńska, ani przepisy europejskie nie wymagają ograniczenia zakresu podmiotowego – co ma miejsce w polskich przepisach. Jedynym ograniczeniem w tym zakresie jest osiąganie wyłącznie „celów niehandlowych”. Analiza jest pierwszym z trzech dokumentów roboczych dotyczących nowelizacji przepisów dozwolonego użytku edukacyjnego. W kolejnych skupimy się na omówieniu projektów nowelizacji, przebiegu konsultacji oraz problemach „parasola licencyjnego” i swobody korzystania z treści w edukacji.

Pobierz analizę (PDF).