Zarządzanie własnością intelektualną w muzeach w Polsce

Projekt Critical Heritage Studies Hub UJ prowadzony we współpracy z Centrum Cyfrowym i Narodowym Instytutem Muzeów. Naszym celem było zebranie przykładów dobrych praktyk i pomysłów na rekomendacje, by pomóc muzeom podejść do tego strategicznego tematu w sposób jednorodny i spójny. Raport z badań został opublikowany w czerwcu 2025 roku.

Muzea w swoich działaniach na rzecz wypełnienia odpowiedzialności społecznej w erze cyfrowej muszą stawić czoła nowym wyzwaniom związanym z prawem autorskim. To nowe podejście jest konieczne, aby promować demokratyzację wiedzy i sprawiedliwy dostęp do dziedzictwa kulturowego z wykorzystaniem współczesnych kanałów, narzędzi i formatów. Prawa własności intelektualnej są cennym zasobem dla muzeów, ale nie ze względu na możliwość obrotu tymi prawami, ich komercjalizacji, a tym samym generowania zysku. Ich wartość wynika bowiem z możliwości skutecznego i efektywnego realizowania misji instytucji.

Zarządzanie prawami własności intelektualnej to świadome i zaplanowane tworzenie, nabywanie i rozwijanie praw na dobrach niematerialnych w celu realizacji misji instytucji. Aby muzea mogły pełnić różnorodne funkcje, których oczekuje od nich społeczeństwo, oraz chronić swoje zbiory, jednocześnie zapewniając do nich dostęp, muszą pokonać istotną przeszkodę, jaką było i jest nadal prawo własności intelektualnej. Pandemia COVID-19 jednoznacznie pokazała, że szczególnie prawo autorskie do zbiorów stanowi nieoceniony zasób w rękach instytucji, odgrywając kluczową rolę w ochronie dziedzictwa kulturowego oraz w promowaniu i ponownym wykorzystywaniu twórczości artystycznej i naukowej.

W kontekście dynamicznie zmieniającego się ekosystemu muzealnego oraz otoczenia prawnego, a także wzrostu znaczenia digitalizacji zbiorów kwestie związane z prawami autorskimi, ochroną prywatności i udostępnianiem zasobów w sieci stają się coraz bardziej istotne. Polskie muzea muszą nie tylko spełniać wymogi krajowych regulacji, ale także dostosowywać swoje działania do unijnego prawa, które często stanowi podstawę polskich przepisów prawnych.

Pobierz publikację w j. polskim lub angielskim:

→ Zarządzanie własnością intelektualną w muzeach w Polsce. Rekomendacje i dobre praktyki

→ Intellectual Property Management in Museums in Poland. Recommendations and Best Practices

W ramach projektu na przełomie września i października 2024 r. w Krakowie i Warszawie odbyły się warsztaty wydobywcze, stanowiące przestrzeń do wymiany wiedzy, potrzeb, pomysłów i doświadczeń. Zaproszenie do udziału w tym przedsięwzięciu przyjęło dziesięć instytucji, którym serdecznie dziękujemy:

• Małopolski Instytut Kultury w Krakowie,
• Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie,
• Muzeum Historii Polski w Warszawie,
• Muzeum Narodowe w Gdańsku,
• Muzeum Narodowe w Lublinie,
• Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie.

Organizatorzy projektu:

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Critical Heritage Studies Hub

Partnerzy:

Narodowy Instytut Muzeów, Centrum Cyfrowe

Koordynacja:

dr Anna Pluszyńska, Uniwersytet Jagielloński

Publikacja końcowa została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.