Stanowisko Centrum Cyfrowego w konsultacjach Komisji Europejskiej dotyczących europejskiego rynku mediów audiowizualnych

W związku z rozpoczęciem realizacji Strategii Jednolitego Rynku Cyfrowego, która przewiduje m.in. przegląd dyrektywy 2010/13/UE  o audiowizualnych usługach medialnych, Komisja Europejska ogłosiła konsultacje publiczne w celu zebrania opinii na temat zasad funkcjonowania europejskiego rynku mediów audiowizualnych. Przegląd dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych stanowi element programu prac Komisji w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT). Stanowiska zebrane w konsultacjach mają posłużyć jako punkt wyjścia do rewizji dyrektywy.

Na podstawie wyników wcześniejszych konsultacji społecznych Komisja określiła następujące kwestie, które należy wziąć pod uwagę w ramach oceny i przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i które były przedmiotem niniejszych konsultacji:

1.      zapewnienie równych warunków działania w zakresie audiowizualnych usług medialnych;
2.      zapewnienie optymalnego poziomu ochrony konsumentów;
3.      ochrona użytkowników oraz zakaz nawoływania do nienawiści i dyskryminacji;
4.      promowanie europejskiej treści audiowizualnej;
5.      wzmocnienie jednolitego rynku;
6.     wzmocnienie wolności i pluralizmu mediów, dostępu do informacji i dostępu do treści dla osób niepełnosprawnych.

Centrum Cyfrowe czuje się zobowiązane zabrać głos w dyskusji w sprawie wybranych aspektów Dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i kierunku potencjalnych zmian.  Zależy nam, aby myśleć o ewentualnych zmianach regulacji usług audiowizualnych w taki sposób, aby internet nadal pozostał otwartą, niezależną i neutralną platformą wymiany treści, gdzie interakcje pomiędzy użytkownikami są ograniczane tylko w ostateczności.

Pełna treść stanowiska wraz z naszymi szczegółowymi postulatami dostępna jest w formacie PDF.

Faktem jest, że platformy i pośrednicy on-line (np. wyszukiwarki internetowe, media społecznościowe, platformy handlu elektronicznego, sklepy z aplikacjami, porównywarki cen) odgrywają coraz ważniejszą rolę w życiu gospodarczym i społecznym Unii Europejskiej. Strategia Jednolitego Rynku Cyfrowego, ogłoszona przez Komisję, przewiduje kompleksową ocenę roli platform i pośredników internetowych. Zdaniem Centrum Cyfrowego ocena ta musi brać pod uwagę otwartość internetu, a także zmiany, jakie zaszły w krajobrazie mediów audiowizualnych. Automatyczne stosowanie tradycyjnych rozwiązań, takich jak przyjęte w dyrektywie audiowizualnej, do treści audiowizualnych on-line, niekoniecznie jest najtrafniejszym rozwiązaniem.  

Centrum Cyfrowe uważa, że wszelkie zmiany w modelu regulowania przepływu treści (w tym materiałów audiowizualnych) w Internecie powinny zostać dokładnie przeanalizowane pod kątem kosztów i korzyści z nich płynących. Pytania w konsultacjach sformułowano w sposób wskazujący na potrzebę regulacji – analogicznie do przekazów telewizyjnych – nie tylko treści usług na żądanie (VOD), ale też treści udostępnianych na platformach internetowych upowszechniających materiały audiowizualne, w tym w szczególności treści typu “user generated content”. Pytania te nie zostały poprzedzone żadnymi badaniami i ekspertyzami co do możliwego rezultatu takich zmian, co zdaniem Centrum Cyfrowego jest niewskazaną praktyką. Proponowanie tego typu możliwości, jak rozszerzenie zakresu podmiotowego dyrektywy audiowizualnej, powinno być poprzedzone dogłębną analizą możliwych scenariuszy oraz bilansu strat i zysków, zarówno ekonomicznych jak i społecznych.  

Centrum Cyfrowe, włączając się również w dyskusję nad geograficznym zakresem dyrektywy audiowizualnej, pragnie zwrócić uwagę na niewątpliwe wyzwanie stojące przed Unią Europejską w zakresie terytorialności świadczenia usług audiowizualnych, jakim jest geoblocking. Geoblocking to techniczne ograniczenie w dostępie do cyfrowych treści audiowizualnych, ściśle powiązane z domniemanym położeniem geograficznym użytkownika. Jest to praktyka coraz powszechniej wykorzystywana pod pretekstem terytorialności ochrony praw autorskich, czy też domniemanego dbania o różnorodność kulturową Europy. Praktyka ta budzi jednak poważne kontrowersje, gdyż ingeruje w dostępność treści audiowizualnych, transgraniczność internetu i telewizji, a także swobodę przepływu produktów i usług.

Geoblocking jest sprzeczny z ideą wspólnego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej z jednolitymi zasadami prawnymi – tworzy on bariery w dostępie do treści i utworów audiowizualnych, a brak możliwości dostępu do treści audiowizualnych zamieszczonych w internecie (szczególnie na platformach video on demand) w innych krajach utrudnia wymianę myśli, dzieł nauki i kultury, a twórcom ogranicza dostęp do odbiorców ich twórczości. Geoblocking często uniemożliwia korzystanie z treści, które zostały zakupione legalnie przez użytkowników w innym kraju, niż chcieliby z treści skorzystać, dlatego też jest sprzeczny z ideą transgranicznego internetu i sprawia, że podmioty świadczące audiowizualne usługi medialne na żądanie stają się mniej konkurencyjne na arenie międzynarodowej. Takie ograniczenia w wymianie treści i utworów audiowizualnych pomiędzy państwami członkowskimi nie sprzyjają rozwojowi innowacyjności i konkurencyjności, a geoblocking prowadzi do ograniczonej dostępności kultury.

W związku z tymi kontrowersjami Centrum Cyfrowe uważa, że dyskusja nad dyrektywą audiowizualną, która dotyczy również audiowizualnych usług medialnych na żądanie, jest odpowiednim czasem na podjęcie działań, które doprowadzą do wyeliminowania mechanizmu geoblockingu, nawet jeśli wymaga to otwarcia dyskusji nad systemem ochrony praw autorskich w Unii Europejskiej.