Stanowisko Centrum Cyfrowego w sprawie zgodność z polskim prawem licencji CC0

Centrum Cyfrowe po raz drugi staje w obronie licencji Creative Commons Public Domain Dedication, czyli CC0

W odpowiedzi na stanowisko (PDF) Centrum Cyfrowego 1 w sprawie rekomendacji MKiDN dotyczących współpracy instytucji kultury z Fundacją Europeana 2 , Centrum Cyfrowe otrzymało pismo (PDF) z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pismo zawiera obszerne wyjaśnienia dotyczące bieżącej współpracy MKiDN oraz polskich instytucji kultury z Fundacją Europeana.

Jednocześnie w piśmie MKiDN podnosi kolejne argumenty kwestionujące zgodność z polskim prawem licencji CC0.

Przypomnijmy, że w powoływanym stanowisku z sierpnia tego roku Centrum Cyfrowe stwierdziło, że nie ma przeszkód prawnych aby polskie instytucje kultury stosowały licencje CC0 do przekazywania metadanych do zbiorów Europeany. Napisaliśmy m.in., że mamy świadomość bezskuteczności niektórych postanowień licencji CC0, jednakże nie powodują one nieważności całej licencji. Licencja CC0 jest w naszej opinii jednym z najskuteczniejszych narzędzi umożliwiających otwieranie zasobów publicznych.

W odpowiedzi na powyższe MKiDN stwierdza wprost, że licencja CC0 jest nieważna, ponieważ jej treść jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami Prawa autorskiego tj.: art. 41 ust.2 dotyczącym wyraźnego wymienienia w umowie pól eksploatacji oraz art. 41 ust. 4 zakazującym zawierania umów dotyczących „przyszłych” pól eksploatacji.

Nie możemy zgodzić się z powyższą interpretacją. Stoi ona w sprzeczności z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jak i stanowiskiem doktryny prawniczej w tym zakresie.

Normy art. 41 ust 2 oraz art. 41 ust 4 Prawa autorskiego nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego. Po pierwsze, świadczy o tym wykładnia językowa tych przepisów. Nie zawierają one sformułowań używanych zwykle w normach bezwzględnie obowiązujących jak np. „umowa zawarta bez zachowania formy pisemnej jest nieważna” lub art. 449 Kodeksu Cywilnego „odpowiedzialności za produkt niebezpieczny nie można z góry wyłączyć ani ograniczyć”, czy art. art. 437 KC, w odniesieniu do odpowiedzialności posiadacza pojazdu: „Nie można wyłączyć ani ograniczyć z góry odpowiedzialności określonej w dwóch artykułach poprzedzających.”
Oba kontrowersyjne ustępy art. 41 nie posługują się podobnymi zwrotami. Art. 41 ust.2 stanowi po prostu: „Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione” a art. 41 ust. 4: „Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji które są znane w chwili jej zawarcia”.
Powyższe potwierdzają wypowiedzi prof. Mariana Kępińskiego, eksperta z dziedziny prawa cywilnego i autorskiego, który wskazuje m.in., że „przepisy części ogólnej zobowiązań, tak i przepisy o umowach w prawie autorskim mają w przeważającej mierze charakter dyspozytywny. Strony umowy w większości przypadków mogą stosunek umowny ułożyć dowolnie i tylko, gdy dana kwestia ujęta jest w przepisach bezwzględnie obowiązujących, sprzeczne z nimi postanowienia umowy są nieważne.
Dla przyjęcia tego ostatniego skutku trzeba jednak wyraźnego sformułowania przepisu (podkreślenie Centrum Cyfrowe). W razie wątpliwości przyjmować należy raczej rozwiązanie o charakterze dyspozytywnym.”(3)
Po drugie, co MKiDN konsekwentnie pomija w swoich stanowiskach, istnieje ugruntowana linia orzecznictwa Sądu Najwyższego, potwierdzająca dyspozytywny charakter przepisów art. 41 ust 2 oraz ust. 4 poprzez dopuszczenie stosowania zasad wykładni oświadczeń woli do umów dotyczących przeniesienia lub licencji praw autorskich.
Już w uchwale z dnia 25 kwietnia 2003 r. Sąd Najwyższy opowiedział się za odstąpieniem od wykładni językowej art. 41 ust. 2, zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy stwierdzenie istnienia woli stron zawarcia umowy licencyjnej w chwili zawierania umowy nie budzi wątpliwości, a podważanie istnienia skuteczności tej umowy wywołuje niekorzystne skutki dla wszystkich zainteresowanych podmiotów działających w dobrej wierze (Uchwała SN z dnia 25 kwietnia 2003 r. III CZP 8/03, publ. OSNC 2004).
Należy także przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2005 roku (sygn. akt III CK 124/05, Lex 154184) stwierdzający, że przepis art. 41 ust.2 ustawy o prawie autorskim nie stoi na przeszkodzie stosowaniu przy wykładni umów licencyjnych dla ustalenia objętych nimi pól eksploatacji reguł interpretacyjnych wynikających z art. 65 k.c.
Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wielu innych orzeczeniach(4) Profesorowie J. Barta i R. Markiewicz, eksperci z dziedziny prawa autorskiego, autorzy najpopularniejszego komentarza do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twierdzą „ w przypadku sporu sądowego co do skuteczności umowy, w której nie zostały wymienione pola eksploatacji, sąd zapewne w przypadku umowy licencyjnej niewyłącznej uzna jej skuteczność i dokona ustaleń co do pól eksploatacji objętych licencją oraz zakresu licencji na podstawie art. 65 par. 2 kc”(5)
Centrum Cyfrowe ponownie zachęca krytyków licencji CC0 do zapoznania się z kompleksowa analizą prawną dr Siewicza dostępną na stronie Koalicji Otwartej Edukacji (6) oraz opinią Tilla Kreutzera nt. skuteczności licencji CC0 na gruncie prawa niemieckiego, w której autor obala podobne zarzuty.(7)
Ponadto, Centrum Cyfrowe, dostrzega konieczność przedstawienia kolejnej analizy skuteczności licencji Creative Commons, w tym CC0 na gruncie polskiego prawa. Centrum Cyfrowe zwróciło się z prośbą o jej przygotowanie do profesora Ryszarda Markiewicza z Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ w Krakowie. Zdaniem Centrum opinia taka jest niezbędna aby rozwiać wątpliwości wokół mechanizmu CC0. Naszym zdaniem mechanizm ten powinien być zalecany dla współpracy polskich instytucji kultury z Europeaną.

1. http://www.europeana.eu/portal/
2. https://centrumcyfrowe.pl/wp-content/uploads/2012/10/Odpowied%C5%BA-MKiDN-na-stanowisko-CCPP.pdf
3. „System Prawa Prywatnego”, tom XIII, red. prof. dr hab. Janusz Barta, C.H.Beck 2008, str. 467
4. Zob. I CR 375/77, OSNC 1978 z dnia 14 września 1977; V CK 670/03, OSNC 2005 z dnia 8 października 2004; V CNP 82/08, LEX nr 484683 z dnia 3 grudnia 2008 roku.
5. „Prawo autorskie” red. J. Barta, R. Markiewicz, Oficyna, Warszawa 2010 r., str. 210
6. http://koed.org.pl/wp-content/uploads/2012/09/CC0_analiza.pdf
7. http://pro.europeana.eu/c/document_library/get_file?uuid=29552022-0c9f-4b19-b6f3-84aef2c3d1de&groupId=10602
Pobierz PDF