10 najważniejszych działań Centrum Cyfrowego w 2015 r.

W 2015 roku w Centrum Cyfrowym podsumowywaliśmy dotychczasowe działania i otwieraliśmy nowe rozdziały. Obchodziliśmy Dziesięciolecie Creative Commons w Polsce wraz z przyjaciółmi i partnerami, którzy korzystają z licencji CC i wspierają ich wykorzystanie. Podczas konferencji Bits&Commons rozmawialiśmy o relacjach między systemem licencji i domeną publiczną, o roli otwartych rozwiązań w innowacyjności i o osobistych motywacjach “otwartych” twórców. W 2015 r. opublikowaliśmy też polską wersję tekstu licencji CC0.

Powołaliśmy także do życia Fundację “Centrum Cyfrowe”. Jesteśmy wdzięczni Fundacji P:P za to, że była dobrym “rodzicem” projektu Centrum Cyfrowe. Wspólnie doszliśmy do wniosku, że czas rozdzielić obie struktury, które już od dłuższego czasu funkcjonują niezależnie.

Rok 2015 był też okresem intensywnej pracy dla czterech naszych filarów: działu polityk publicznych, otwartej kultury, badań i edukacji. Mierzyliśmy się ze zmianami prawa autorskiego w Polsce i w Europie, wprowadzaliśmy zasady otwartości w programach operacyjnych i w formie propozycji zmian prawa w edukacji, otwieraliśmy instytucje kultury i badaliśmy kompetencje cyfrowe przedszkolaków, uczniów i nauczycieli.

Zapraszamy do lektury!

Policy: Reforma prawa autorskiego – dozwolony użytek edukacyjny
Dwie długo oczekiwane nowelizacje prawa autorskiego angażowały nas w dyskusję dot. wydłużenia czasu ochrony praw producentów i artystów wykonawców (tzw. mała nowelizacja), regulacji dot. utworów osieroconych, wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne i zakresu dozwolonego użytku edukacyjnego (tzw. duża nowelizacja). Nowelizacja była szansą na stworzenie bardziej zrozumiałych i elastycznych przepisów prawa autorskiego w tym obszarze. Pod naszymi postulatami dot. umożliwienia bibliotekom, muzeom czy stowarzyszeniom i fundacjom korzystania z dozwolonego użytku edukacyjnego, podpisało się prawie 150 organizacji i ponad 1200 osób prywatnych. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a następnie Sejm i Senat nie zdecydowały się jednak na takie rozwiązanie. Ministerstwo Edukacji Narodowej wystosowało list do dyrektorów szkół, precyzujący zakres dozwolonego użytku edukacyjnego. Nasz zespół był zaangażowany w tworzenie tego dokumentu.

Badania: Rozwój podejścia relacyjnego do kompetencji cyfrowych
W badaniach kompetencji cyfrowych kierujemy się podejściem relacyjnym, które oznacza że kompetencje te nie są celem samym w sobie. Efektywne użycie internetu to takie, które podnosi jakość życia użytkowników, usprawniając funkcjonowanie w ważnych dla nich obszarach życia.

Jako eksperci i członkowie Komitetu Monitorującego POPC i grup roboczych, zostaliśmy zaangażowani w analizę dotychczasowych doświadczeń z aktywizacją cyfrową. Jednym z efektów naszych prac nad POPC jest „Ramowy katalog kompetencji cyfrowych”. Katalog jest dokumentem referencyjnym działania 3.1 POPC, co oznacza, że e-integracja w ramach tego działania będze oparta właśnie na wypracowanym przez nas ujęciu relacyjnym.

Edukacja: Zasada otwartości materiałów edukacyjnych i szkoleniowych w POPC
W czerwcu MIR przyjęło obowiązek publikacji materiałów edukacyjnych i szkoleniowych na licencjach Creative Commons dla projektów Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Obowiązek dotyczy materiałów które powstaną w ramach działania 3.1 obejmującego „Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych”. Rzecznikami tej zmiany byli Alek Tarkowski i Justyna Jasiewicz, członkowie Komitetu Monitorującego POPC. Otwartość została wcześniej wprowadzona także w drugiej osi programu, dotyczącej cyfrowego udostępniania informacji sektora publicznego ze źródeł administracyjnych i zasobów nauki oraz w projektach finansowanych z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego w obszarze edukacji na lata 2014-2020.

Kultura: Domena publiczna
Opublikowaliśmy nasz raport “Otwartość w instytucjach kultury”, podsumowujący badanie poziomu wdrażania otwartości w polskich instytucjach kultury, a wnioski wykorzystywaliśmy we współpracy z instytucjami. W ramach Koalicji na rzecz Otwartej Edukacji, powołaliśmy Sieć Otwartych Instytucji Kultury, która zrzesza muzea, biblioteki, archiwa oraz organizacje i instytucje posiadające i udostępniające swoje kolekcje. Wydarzenie adresowane także do pracowników innych instytucji,  pod hasłem “SWOBODA UŻYCIA”, które odbyło się w Zachęcie, promowało otwarte dzielenie się domeną publiczną.

Jednym z naszych celów było także dotarcie do przedstawicieli innych sektorów, w tym zwłaszcza przemysłów kreatywnych, jako ważnych odbiorców działań popularyzujących domenę publiczną. Udało nam się zidentyfikować najważniejsze bariery, które ograniczają wykorzystanie domeny publicznej przez przedstawicieli tego sektora, dzięki czemu mogliśmy tak sformułować dalsze działania, aby skutecznie je niwelować w programie na 2016.

Policy: Analiza przepływów finansowych w kulturze
W 2015 roku udało nam się powrócić do dyskusji na temat zasad dystrybucji pieniędzy przez Organizacje Zarządzania Zbiorowego. Przygotowaliśmy ekspertyzę “Polskie organizacje zarządzania zbiorowego i ich dane finansowe”. Długi okres pomiędzy zebraniem środków z rynku a przekazaniem artystom, zawiłości struktury przekazywania pieniędzy, czy zasobność tych organizacji były szeroko komentowane w mediach – serwis Biqdata przygotował przejrzyste infografiki.

Przeanalizowaliśmy też rolę nowych technologii w usprawnieniu funkcjonowania OZZ w przyszłości. Raport “Technologie cyfrowe – kryzys czy innowacja dysruptywna rynku muzycznego?” omawialiśmy z Jake’em Beaumontem Nesbittem z International Music Managers Forum na konferencji ICT 2015 w Lizbonie.

Badania: Mistrzowie Kodowania Junior
Zagadnienia dotyczące kontaktu dzieci w wieku przedszkolnym z technologiami cyfrowymi nie były dotychczas badane w Polsce. Przeprowadziliśmy pionierskie badania programu Mistrzowie Kodowania Junior realizowanego przez Samsung Electronics Polska w 18 w przedszkolach. Badania jakościowe i ilościowe służyły rozpoznaniu możliwości oraz ewentualnych ograniczeń programu i wypracowaniu rekomendacji. Dostarczyły też informacji o e-kompetencjach nauczycielek przedszkolnych i dzieci w wieku 3-5 lat oraz o codziennych zachowaniach dzieci, które używają nowych technologii w domu. Raport z badania będzie dostępny już wkrótce.

Policy: Reforma prawa autorskiego w Europie – prace stowarzyszenia Communia
Plan stworzenia jednolitego rynku cyfrowego w całej UE objął również unijną reformę prawa autorskiego. Stowarzyszenie Communia, którego Centrum Cyfrowe jest członkiem założycielem postulowało gruntowną reformę , a w szczególności:

• rozszerzenie i aktualizację wyjątków i ograniczeń prawa autorskiego,
• wzmocnienie znaczenia i możliwości wykorzystania zasobów z domeny publicznej,
• wprowadzenie otwartej normy, która zapewnia elastyczność przepisów względem rozwoju technologii cyfrowych i zmieniających się praktyk społecznych.

W lipcu Parlament Europejski przyjął tzw. raport Redy, który po licznych poprawkach wprowadzonych przez europosłów stracił swój początkowy, progresywny charakter. Dokument Komisji Europejskiej określający zakres potencjalnych zmian legislacyjnych w prawie unijnym, zapowiada niestety, że w najbliższym czasie nie możemy liczyć na kompleksową reformę prawa autorskiego, która przybliżyłaby nas do jednolitego rynku cyfrowego.

Badania: MegaMisja
MegaMisja to ogólnopolski  program  edukacyjny skierowany do świetlic działających w szkołach podstawowych, który ma zadanie podnoszenie kompetencji cyfrowych nauczycieli i uczniów w wieku 6-10 lat. Nauczyciele zyskują dostęp do zasobów szkoleniowych z zakresu edukacji medialnej, dzieci zapraszane są do świata gry, gdzie pokonywanie kolejnych etapów zadań uczy je jak świadomie i bezpiecznie korzystać z technologii cyfrowych. Projekt wykorzystuje wyniki badań przeprowadzonych we wrześniu 2015 w szkołach w całej Polsce przez zespół badawczy Centrum Cyfrowego. Uczestniczyliśmy w pracach nad koncepcją i ewaluacją programu. W przyszłym roku szkolnym program obejmie 400 szkół podstawowych  z terenów całej Polski. Raport z badań dostępny jest tutaj.

Kultura: Cyfrowe dziedzictwo lokalne
Promujemy otwarte udostępnianie materiałów urzędowych w instytucjach publicznych. Od trzech lat digitalizujemy dokumenty Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Stworzyliśmy serwis, w którym można obejrzeć i pobrać fotografie, karty białe oraz dokumentację wybranych zabytków z województwa opolskiego. Zasady działania serwisu prezentujemy w animacji. Dla instytucji chcących digitalizować swoje dokumenty wydaliśmy publikację prezentującą korzyści dla urzędników i użytkowników oraz kwestie prawne, techniczne i finansowe.

Wspieramy również pracowników instytucji kultury w działaniach wykorzystujących narzędzia cyfrowe w angażowaniu lokalnej społeczności wokół dziedzictwa. W projekcie “Wizja lokalna” pomagaliśmy im rozwijać kompetnecje cyfrowe. Wspólnie testowaliśmy możliwości serwisu Otwarte Zabytki i powiązanych z nim narzędzi w projektach angażujących lokalną społeczność. Wykłady, szkolenia, webinaria oraz studia przypadków zebraliśmy w poręcznym przewodniku. Oba projekty zostały dofinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Edukacja: Projekt zmian w Ustawie o systemie oświaty

Projekt prezentuje dwa kluczowe założenia zmian dotyczących zasobów edukacyjnych:

• proponujemy aby wszelkie materiały finansowane ze środków publicznych przez Ministerstwo Edukacji i instytucje mu podległe były obowiązkowo publikowane na otwartej licencji pozwalającej na ich legalne, bezpłatne i swobodne wykorzystanie oraz modyfikację i dalsze rozpowszechnianie.
• postulujemy, żeby publikacja ta miała miejsce w centralnym repozytorium edukacyjnym za pośrednictwem ogólnodostępnej platformy internetowej.

Proponowane zmiany nie wymagają nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Proponujemy te zmiany, ponieważ ułatwiłyby one pracę nauczycielom, którzy zdecydowali się nie korzystać z tradycyjnego podręcznika, jak również rodzicom prowadzącym edukację domową. Większa dostępność zasobów edukacyjnych służyłaby wyrównywaniu szans edukacyjnych oraz zwiększaniu dostępu do edukacji.

Zachęcamy do zapoznania się z treścią projektu oraz jego uzasadnieniem.

Propozycjom zmian towarzyszy raport prezentujący korzyści płynące z upowszechniania otwartych zasobów edukacyjnych. W raporcie analizujemy ich miejsce w polskim systemie oświaty z perspektywy systemu nauczania, ale także ekonomicznej, prawnej i infrastrukturalnej. Raport opublikujemy na przełomie stycznia i lutego.

Dokumenty powstały dzięki wsparciu programu “Obywatele dla demokracji” finansowanego ze środków EOG.