Centrum Cyfrowe i Knowledge Rights 21 na Konferencji Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich
Doroczna Konferencja Dyrektorów Bibliotek Akademickich Szkół Polskich zgromadziła ponad 80 przedstawicieli i przedstawicielek polskich bibliotek akademickich i naukowych, administracji publicznej oraz organizacji społecznych.
Celem wydarzenia była analiza i dyskusja wokół wyzwań w zarządzaniu bibliotekami – od modeli zatrudnienia i problematyki egzemplarza obowiązkowego, po wdrożenie Dyrektywy DSM (Digital Single Market – o jednolitym rynku cyfrowym) i potrzebę działań rzeczniczych w sprawie przyszłych regulacji. Konferencja odbyła się w dniach 25–26 września na Uniwersytecie Opolskim, a jej oficjalnymi partnerami były Centrum Cyfrowe i Knowledge Rights 21 (KR21).
KDBASP to ogólnopolskie forum, które łączy dyrektorów i dyrektorki bibliotek akademickich i naukowych w Polsce. Umożliwia dyskusję o kluczowych kwestiach związanych z zarządzaniem bibliotekami, polityką szkolnictwa wyższego, prawem autorskim, dostępem do wiedzy i transformacją cyfrową.
Drugiego dnia wydarzenia Centrum Cyfrowe było gospodarzem dwóch paneli dyskusyjnych, które prezentowały europejską perspektywę na dostęp do wiedzy, przegląd niedawnej Dyrektywy CDSM (w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym, Directive on Copyright in the Digital Single Market) oraz potrzebę rzecznictwa oraz włączenia głosu bibliotek do toczących się dyskusji wokół tych polityk.
Pierwszy panel – „Dyrektywa DSM a biblioteki akademickie i naukowe: nowe wyzwania i możliwości” – gościł ekspertów prawnych ze Słowenii (dr Maja Bogataj Jančič, Open Data and Intellectual Property Institute) i Polski (dr Konrad Gliściński, Uniwersytet Jagielloński, Centrum Cyfrowe), którzy przeanalizowali, jak dyrektywa wpłynęła na funkcjonowanie bibliotek, dostęp do zasobów cyfrowych oraz prawa użytkowników. W czasie rozmowy poruszali również kwestię braków we wdrażaniu dyrektywy w Polsce z praktycznej perspektywy. Dr Tymoteusz Barański (Biblioteka Narodowa) i dr hab. Renata Frączek, prof. UKEN (Biblioteka Politechniki Śląskiej), podkreślali niewykorzystany potencjał tego procesu, który powinien był wzmocnić pozycję bibliotek w ekosystemie cyfrowym i ich rolę w służbie interesowi publicznemu.
„Biblioteki akademickie i naukowe w Polsce potrzebują silniejszego wsparcia prawnego, aby w pełni realizować swoją misję publiczną – umożliwiając swobodny obieg wiedzy, jednocześnie szanując prawa autorskie. Bez ram prawnych, które umożliwią bibliotekom działanie jako otwartym, zaufanym mediatorom między twórcami, badaczami a społeczeństwem, ich potencjał do rozwijania nauki, edukacji i kultury pozostaje ograniczony” – Maria Drabczyk, Centrum Cyfrowe, moderatorka panelu „Dyrektywa DSM a biblioteki…”.
Eksperci podzielili się również spostrzeżeniami na temat priorytetów zbliżającej się rewizji Dyrektywy DSM. Podkreślali potrzebę wprowadzenia przepisów dotyczących tzw. „bezpiecznych przystani” („safe harbours”), praw do wtórnej publikacji w całej Europie oraz lepszych regulacji dotyczących wypożyczeń e-książek w bibliotekach.
Drugi panel – „Dostęp do wiedzy w UE: Rola bibliotek a przyszłość nauki, badań i innowacji” – podkreślił wagę rzecznictwa i głosu bibliotek akademickich w kształtowaniu polityki badawczej na poziomie unijnym i krajowym.
Prelegenci podzielili się przykładami efektywnego zaangażowania – od Manifestu Humanistyki Otwartej opublikowanego przez Polską Akademię Nauk, zaprezentowanego przez dr Gabrielę Manistę (IBL PAN), po inicjatywy rzecznicze prowadzone przez uniwersytety, omówione przez Andreę Mervik (Uniwersytet w Lund) i Stephena Wybera (Knowledge Rights 21). Podkreślali oni kluczową rolę bibliotek w budowaniu sprawiedliwego, otwartego i innowacyjnego europejskiego ekosystemu badawczego. Jak stwierdził Maciej Zdanowicz (doradca ds. polityki UE w Inspiring ERA NCBR), to dobry moment na wzmożenie wysiłków na polu rzecznictwa, ponieważ trwają właśnie prace nad ustawą o Europejskiej Przestrzeni Badawczej (European Research Area, ERA Act) – czyli ambitnym planem stworzenia jednolitego, bezgranicznego rynku badań, innowacji i technologii na obszarze całej UE.
„Od zaufanych doradców, do aktywnych uczestników debaty publicznej. Cztery osoby w panelu, cztery perspektywy, jeden wspólny wniosek – biblioteki akademickie są kluczowymi interesariuszami i rzecznikami, nie tylko swoich użytkowników, ale całej społeczności naukowej”. – Barbara Szczepańska, KR21, moderatorka panelu „Dostęp do wiedzy w UE…”
W trakcie obu sesji wybrzmiało rosnące znaczenie współpracy i zaangażowania bibliotek w działania wokół tworzenia polityk, co umożliwi powszechny, równy dostęp do wiedzy w erze cyfrowej.
Polecane publikacje:
Zdjęcia: Piotr Kasprzyk, Uniwersytet Opolski.