Europa na miarę ery cyfrowej – ambitny unijny plan na najbliższe lata
W połowie lutego Komisja Europejska pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen ogłosiła nową strategię “Europa na miarę ery cyfrowej”, ogłaszając tym samym nowy pomysł na politykę cyfrową Unii Europejskiej.
Od 19 lutego możemy mówić, że “dane mają być podstawą europejskiej suwerenności cyfrowej” – w nowej strategii “Europa na miarę ery cyfrowej” Komisja Europejska przedstawiła wizję, w której cyfrowy rozwój Europy opiera się na danych, wartościach i dzieleniu się. Nie byłoby to oczywiście żadną nowością, gdyby nie fakt, że Komisja proponuje konkretne modele zarządzania danymi, a także w centrum strategii stawia nie tylko rozwój ekonomiczny, ale też społeczny Unii Europejskiej.
Strategię należy rozpatrywać łącznie z dwoma dokumentami przedstawionymi tego samego dnia do konsultacji publicznych: Strategią Danych i Białą Księgą sztucznej inteligencji.
Wizja transformacji cyfrowej Europy
W swojej wizji Komisja Europejska, podobnie jak my w naszej wizji europejskiej polityki cyfrowej Shared Digital Europe, podkreśla, że kluczową kwestią transformacji cyfrowej Wspólnoty powinna być suwerenność technologiczna, którą KE rozumie jako integralną i odporną infrastrukturę, sieć i komunikację. Zdaniem KE, suwerenność wymaga rozwoju własnych umiejętności w kluczowych technologiach, a tym samym uniezależnienie się Europy od podmiotów zewnętrznych i działania w oparciu o własne zasady i wartości w dobie cyfrowej. Dodatkowo, co również podkreślamy od dawna, transformacja cyfrowa powinna służyć wszystkim, a więc nie tylko przedsiębiorcom, ale też obywatelom i, co bardzo ważne, środowisku.
Od strategii do konkretnych działań daleka droga – jednak został wyznaczony ambitny kierunek. Nas szczególnie interesują działania dotyczące zarządzania danymi, rozwoju sztucznej inteligencji i systemowego dbania o dobro wspólne w procesie cyfryzacji.
W najbliższych miesiącach przyjdzie nam zobaczyć, na ile nowa strategia sprawdzi się w nowej rzeczywistości, w czasach pandemii i po jej zakończeniu. Rosnące znaczenie sieci i technologii cyfrowych oznacza, że znalezienie europejskiej drogi rozwoju cyfrowego będzie jeszcze istotniejsze, niż dotychczas.
Nowa strategia – widoczny kierunek zmian
W swojej działalności (głównie związanej z europejską reformą prawa autorskiego) byliśmy krytyczni wobec koncepcji Jednolitego Rynku Cyfrowego, rozwijanej przez ostatnią dekadę przez poprzednie Komisje. Była ona zbyt skoncentrowana na kwestiach rynkowych, z pominięciem społecznych aspektów cyfryzacji. Nowa wizja zakłada, że beneficjentami mają być zarówno Europejczycy, przedsiębiorstwa jak i środowisko – dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu technologii będzie możliwa neutralność klimatyczna.
Ponadto Komisja odeszła od wizji technologii, która rozwiąże wszystkie nasze problemy. Przedstawia dość wyważone podejście, w których zarówno technologia ma służyć społeczeństwu, ale też może stanowić zagrożenie: “Technologie cyfrowe, takie jak systemy komunikacyjne,sztuczna inteligencja czy technologie kwantowe wzbogacają nasze życie na wiele sposobów. Ale korzyści płynące z technologii cyfrowych nie są pozbawione ryzyka i kosztów.” Podobne podejście prezentujemy w naszym projekcie think-tankowym SpołTech. Natomiast miarą sukcesu strategii ma być to, w jaki sposób technologia zostanie wykorzystana by rozwiązywać problemy Europejczyków.
Europa jako światowy lider
Przykład RODO pokazuje, że w Unii Europejskiej jest potencjał eksportowy pewnej wizji rozwoju cyfrowego (np. Brazylia, Australia i Japonia zdecydowały się na przyjęcie podobnych reguł dotyczących prywatności). Dlatego też w nowej strategii ambitnie nakreślono wizję, w której Europa będzie dążyć do tego, by stać się światowym wzorem do naśladowania w dziedzinie gospodarki cyfrowej. Ten cel ma być osiągnięty przez dwojakie działania: wspieranie gospodarek rozwijających się w rozwoju cyfrowym, a także opracowanie norm cyfrowych i promowanie ich na skalę międzynarodową.
Europa na miarę ery cyfrowej – główne założenia
Komisja Europejska wskazała 3 kluczowe filary, które pozwolą rozwinąć autonomiczną pozycję Europy w zakresie zarządzania danymi:
- Technologia dla ludzi
- Sprawiedliwa i konkurencyjna gospodarka
- Otwarte, demokratyczne i zróżnicowane społeczeństwo
- Technologia dla ludzi
Głównym wyzwaniem pojawiającym się przy tworzeniu technologii wykorzystujących dane w różnych obszarach życia społeczno-ekonomicznego jest zaufanie. Komisja Europejska wychodzi z założenia, że zaufanie można budować tylko poprzez stawianie człowieka w centrum rozwoju niezawodnych i przejrzystych rozwiązań technologicznych.
Kluczowe działania:
- Biała księga w sprawie Sztucznej Inteligencji (ang. White Paper on Artificial Intelligence), opublikowana 19 lutego 2020
- Europejska strategia technologii kwantowej i blockchain w 2 kwartale 2020, a także przegląd wspólnego przedsięwzięcia EuroHPC dotyczącego superkomputerów
- Inwestycje w rozwój szybkiej łączności poprzez przegląd Dyrektywy w sprawie redukcji kosztów łączy szerokopasmowych (ang. Broadband Cost Reduction Directive), aktualizacja Planu działania dla 5G i 6G (ang. Action Plan on 5G and 6G), nowy program dotyczący polityki w zakresie widma radiowego w 2021r, korytarze 5G (planowane na lata 2021-2030, 2021-2023)
- Europejska strategia cyberbezpieczeństwa wraz z ustanowieniem wspólnej jednostki ds. cyberbezpieczeństwa (ang. Cybersecurity Unit), przegląd dyrektywy NIS, stymulowanie jednolitego rynku cyfrowego w obszarze cyberbezpieczeństwa
- Plan działania w sprawie edukacji cyfrowej w 2 kwartale 2020
- Wzmocnienie Europejskiej Agendy Cyfrowej i programu gwarancji dla młodzieży w 2 kwartale 2020
- Inicjatywa poprawy warunków zatrudnienia dla pracowników platform internetowych w 2021
- Wzmocnienie europejskich ram interoperacyjności w 2021
- Sprawiedliwa i konkurencyjna gospodarka
Nowa strategia danych będzie opierać się na ekosystemie podmiotów prywatnych działających w celu tworzenia wartości gospodarczej i społecznej na podstawie danych. Firmy rozpoczynające działalność czy skalujące swoją działalność będą odgrywać kluczową rolę w opracowywaniu i rozwijaniu nowych modeli biznesowych, które w pełni wykorzystują zmianę sposobu zarządzania danymi. Europa powinna więc zaoferować środowisko, które wspiera innowacje oparte na danych i stymuluje popyt na produkty i usługi, które opierają się na danych jako ważnym czynniku produkcji.
Kluczowe działania:
- Ocena i przegląd bieżących zasad konkurencji (2020-2023)
- Propozycja strategii dla przemysłu wraz ze strategią dla MŚP
- Stworzenie ram dla bezpiecznej bankowości elektronicznej, strategia na rzecz europejskiego zintegrowanego rynku płatności w 3 kwartale 2020
- Komunikat ws. opodatkowania działalności w gospodarce cyfrowej – z uwzględnieniem projektu, nad którym pracuje OECD.
- Powstanie nowej agendy dla konsumentów (ang. Consumer Agenda) w 4 kwartale 2020
- Otwarte, demokratyczne i zróżnicowane społeczeństwo
KE zapowiada prace nad wdrażaniem innowacyjnych i demokratycznych reguł dla wiarygodnego społeczeństwa cyfrowego: sprawiedliwego, równego i dostępnego dla wszystkich. Reguły te muszą być respektowane przez wszystkich dostawców usług na terenie UE, w tym platformy internetowe.
Kluczowe działania:
- Europejska strategia danych (ang. European Data Strategy) w lutym 2020, ogłoszenie ram legislacyjnych dla zarządzania danymi w 4 kwartale 2020, a także tzw. „Data Act” (prawdopodobnie w 2021)
- Nowe regulacje dotyczące wewnętrznego rynku usług cyfrowych w 4 kwartale 2020 (część pakietu Digital Services Act) – nasz komentarz do wstępnych pomysłów dostępny jest tutaj
- Przegląd rozporządzenia eIDAS (dotyczący jednolitej identyfikacji cyfrowej) w 4 kwartale 2020
- Europejski plan działania na rzecz demokracji, a także plan działania dla sektora mediów w 4 kwartale 2020
- wykorzystanie technologii, aby pomóc Europie w osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r.
- ograniczenie emisji dwutlenku węgla w sektorze cyfrowym
- zwalczanie dezinformacji w internecie oraz promowanie zróżnicowanych i godnych zaufania treści medialnych