Stanowisko Centrum Cyfrowego w konsultacjach publicznych w zakresie projektu rozporządzenia dot. utworów osieroconych

Centrum Cyfrowe, w odpowiedzi na zaproszenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, złożyło stanowisko dotyczące projektu rozporządzenie MKiDN w sprawie wykazu źródeł, których sprawdzenie jest wymagane w ramach starannych poszukiwań uprawnionych do utworów i przedmiotów praw pokrewnych, które mogą być uznane za osierocone oraz sposobu dokumentowania informacji o wynikach starannych poszukiwań. Rozporządzenie to stanowi wykonanie  upoważnienia zawartego w art. 356 ust. 9 ustawy prawo autorskie po zmianach wprowadzonych przez nowelę z dnia 11 września 2015 roku.

Projekt rozporządzenia reguluje kwestie dotyczące utworów osieroconych i procedury starannego poszukiwania:

  • wykaz źródeł, których sprawdzenie jest wymagane w ramach starannych poszukiwań uprawnionych do utworów, które mogą zostać uznane za utwory osierocone;
  • sposób dokumentowania informacji o wynikach starannych poszukiwań przez instytucje kultury.

Pełna treść stanowiska wraz z naszymi postulatami dostępna jest w formacie PDF.

Niewątpliwie wymóg przeprowadzenia starannych poszukiwań uprawnionych do utworów i przedmiotów praw pokrewnych, które mogą zostać uznane za osierocone jest niezbędny, aby zapewnić tym podmiotom należyty poziom ochrony ich praw.


W konsultacjach dotyczących Dyrektywy 2012/28/UE rekomendowaliśmy ograniczenie konieczności starannych poszukiwań jedynie do źródeł wskazanych w załączniku do Dyrektywy. W naszej ocenie wystarczającą gwarancją zapewnienia, że poszukiwania zostały przeprowadzone w sposób staranny stanowią klauzule generalne, „dobrej wiary”, „należytej staranności” oraz „rzetelności” użyte w Dyrektywie, które jednocześnie wprowadzałyby elastyczność i pozwalałyby uwzględnić szczególne okoliczności i konkretne przypadki.

Dlatego, w związku z rozszerzeniem w projektowanym rozporządzeniu katalogu źródeł i ich konkretne wskazanie postulujemy, aby ustanowiono domniemanie prawne dot. staranności poszukiwań, zgodnie z którym udokumentowane poszukiwania we wskazanych źródłach oznaczałyby poszukiwania „staranne” w rozumieniu ustawy. Oznaczałoby to, że instytucja wymieniona w art. 355 ust. 2 ponosiłaby odpowiedzialność wobec uprawnionego jedynie w przypadkach, gdy poszukiwania nie zostały przeprowadzone we wszystkich wskazanych w rozporządzeniu źródłach.

We wcześniejszych stanowiskach konsekwentnie wskazywaliśmy na konieczność ograniczenia odpowiedzialności instytucji kultury działających w interesie publicznym z tytułu naruszeń praw autorskich i pokrewnych. Takie rozwiązanie w naszej ocenie może przyczynić się do ograniczenia przypadków zgłaszania wygórowanych żądań odszkodowawczych wobec instytucji kultury realizujących misję publiczną, które mogą incydentalnie naruszać prawa autorskie w prowadzonych działaniach edukacyjnych lub informacyjnych. Umożliwiłoby to także większą elastyczność w masowych projektach digitalizacyjnych i udostępnianiu zasobów w Internecie.