Centrum Cyfrowe i Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej zapraszają grafików, malarzy, rysowników oraz wszystkich innych zajmujących się sztukami wizualnymi do wzięcia udziału w konkursie „Co nas uwiera w prawie autorskim?”
“Co nas uwiera w prawie autorskim?” to seria kilku krótkich historii opisanych na pocztówkach, w których prawo autorskie “nie działa”: nie spełnia swojej roli, przeszkadza w realizowaniu tak podstawowych praw jak swoboda wyrażania siebie czy dostęp do edukacji i kultury.
Rok, który minął od premiery projektu obfitował w wydarzenia. Toczyła się żywa dyskusja na temat otwierania zasobów publicznych, odbyły się również pierwsze duże akcje, których celem było wytłumaczenie społeczeństwu czym w rzeczywistości jest dozwolony użytek. Nie wiązało się to jednak ze zmianą przestarzałego systemu prawa autorskiego. To samo, co przeszkadzało twórcom oraz użytkownikom wtedy, jest równie uciążliwe dziś.
Dlatego chcemy zaprosić Was do ponownego przyjrzenia się sytuacjom, w których prawo “nie działa” i zaproponowania alternatywnych grafik lub grafiki i historii dotyczących tego „Co nas uwiera w prawie autorskim? ”.
(więcej…)
Dziś w sieci swoją premierę ma owoc współpracy Centrum Cyfrowego i projektu BazHum Muzeum Historii Polski. Publikacja “Wolne licencje w nauce. Instrukcja”, skierowana jest do autorów – humanistów (choć nie tylko), chcących dowiedzieć się jak efektywnie udostępniać i zwiększać widoczność swoich prac w sieci dzięki wolnym licencjom. Instrukcja powstała metodą booksprintu – kolektywnego i szybkiego pisania książek i razem z seminarium dla redakcji czasopism naukowych rozpoczyna działania w ramach projektu Biblioteka Otwartej Nauki.
Ruch otwartego dostępu (ang. Open Access) – działający na rzecz powszechnego i wolnego dostępu do treści naukowych – w ostatnich latach znacząco zyskuje na popularności i co raz częściej przechodzi na model pełnej otwartości prawnej. W 10-lecie sformułowania Deklaracji Budapeszteńskiej opracowane zostały nowe rekomendacje , zalecające wolne licencje.
Ubiegły rok przyniósł środowisku naukowemu kolejne ważne argumenty w dyskusji o przyszłości dostępu do treści naukowych. Akademicka wiosna, która w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych spowodowała masowy ruch naukowców wyrażony w petycjach skierowanych do rządów i bojkotach działalności niektórych wydawnictw, dziś zbiera owoce w postaci coraz częściej wprowadzanych w życie lub co najmniej dyskutowanych zmian prawnych na rzecz dostępności i otwartości nauki. Otwarty dostęp popierają już nie tylko biblioteki i akademicy ale również UNESCO, Bank Światowy, a ostatnio ministrowie nauki grupy najbogatszych państw świata G8.
Także w Polsce rośnie popularność otwartego dostępu, jednakże brak usystematyzowanej wiedzy i stosunkowo nieliczna kadra naukowa zajmująca się tym tematem sprawiają, że nie mamy wystarczającego zaplecza dla realizacji projektów otwartościowych. Słaba znajomość zagadnień z zakresu prawa autorskiego wśród naukowców równa się nieznajomości narzędzi, za pomocą których mogą oni świadomie decydować o tym, w jaki sposób ich dorobek naukowy jest udostępniany, widoczny i jakie są możliwości jego dalszego wykorzystania.
Chcąc odpowiedzieć na rosnące potrzeby nauki polskiej, w publikacji „Wolne licencje w nauce. Instrukcja” oraz pozostałych działaniach edukacyjnych projektów Biblioteka Otwartej Nauki i Spółdzielnia Wiedza:
staramy się przystępnie wyjaśnić podstawy prawa autorskiego i licencji Creative Commons,
chcemy przekonać autorów, że warto wykorzystywać wolne licencje do publikowania własnych prac i pokazujemy dlaczego,
dajemy praktyczną instrukcję m.in. tego, jak czytać umowy wydawnicze i na co zwracać uwagę, aby zapewnić jak najszerszy dostęp do własnej publikacji naukowej,
przypominamy autorom, że umowy można, a nawet należy negocjować i podsuwamy argumenty, za pomocą których mogą przekonywać wydawców do publikowania na otwartych licencjach.
Publikacja powstał podczas booksprintu: 12 osobom w pięć dni udało się przejść drogę od napisania przez redakcję, korektę po skład i publikację w dwóch formatach PDF i ePUB (na czytniki ebooków). Patronat nad publikacją objęły: Koalicja Otwartej Edukacji i blog Warsztat Badacza. Publikacja powstała w ramach projektów Spółdzielnia Wiedza, Biblioteka Otwartej Nauki oraz BazHum, dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Historii Polski.
Dzięki współpracy Centrum Cyfrowego i projektu BazHum Muzeum Historii Polski w zeszłym tygodniu obyły się dwa wydarzenia dotyczące promocji otwartości w nauce. W czwartek przeprowadziliśmy seminarium „Zagadnienia prawne w publikowaniu prac naukowych”. Wzięło w nim udział ponad 20 pracowników naukowych i redaktorów czasopism z dziedziny humanistyki (w tym między innymi przedstawiciele Uniwersytetów: Łódzkiego, Adama Mickiewicza w Poznaniu, czy Marii Curii-Skłodowskiej w Lublinie). W piątek zaś metodą booksprintu czyli szybkiego i kolektywnego pisania książki opracowaliśmy przewodnik po zagadnieniach prawnoautorskich w nauce, negocjowaniu umów oraz publikowaniu na wolnych licencjach. (więcej…)
Czym jest twórczość w dobie mediów elektronicznych? Czy kultura może być nielegalna? Jak artyści mogą zarabiać na twórczości?
17 czerwca w Instytucie Kultury Miejskiej będzie można porozmawiać na temat prawa autorskiego i licencji Creative Commons w specjalnym punkcie konsultacyjnym dla twórców. Informacji udzielać będzie Kamil Śliwowski, koordynator edukacyjny Creative Commons Polska. Zapisy na konsultacje przyjmujemy do 12 czerwca. Ponadto, w ramach projektu „Kultura ponad prawem” będą prezentowane filmy-wywiady z twórcami, w których o swoich doświadczeniach z prawem autorskim opowiadają m.in. profesor Zygmunt Bauman, pisarka Sylwia Chutnik czy muzyk Tymon Tymański.
„Kultura ponad prawem” to nowy projekt Centrum Cyfrowego Projekt: Polska w ramach którego Cezary Ciszewski, dokumentalista i organizator fundacji Miasta w Komie przeprowadził wideo wywiady z przedstawicielami i przedstawicielkami sektora twórczego. Od muzyków, jak Tymon Tymański, Tomek Lipiński, Gaba Kulka, Czesław Mozill, Hemp Gru, Mamadou Diouf, przez pisarkę Sylwię Chutnik, profesora Zygmunta Baumana, kuratorkę Joannę Mytkowską, artystkę Joannę Rajkowską, po filmowców Macieja Drygasa i Macieja Cuske – wszyscy opowiadają o swoich problemach i postrzeganiu prawa autorskiego oraz o współczesnej roli i problemach twórców kultury. Projekt powstał aby przedstawić i wspierać głos twórców w dyskusji o prawie (nie tylko autorskim). Strona projektu: kulturaponadprawem.pl
W ramach projektu „Kultura Ponad prawem”, 17 czerwca w Instytucie Kultury Miejskiej, będzie można skorzystać z bezpłatnych, 30-minutowych konsultacji o prawie autorskim i licencjach Creative Commons w punkcie konsultacyjnym dla twórców. Konsultacji będzie udzielał Kamil Śliwowski. (więcej…)
Kolejnym krokiem w projekcie będzie przygotowanie przez dra Krzysztofa Siewicza projektu zmian w prawie autorskim, który następnie zostanie poddany dyskusji w środowisku bibliotekarzy.
5 września 2012 odbyły się drugie z serii warsztaty konsultacyjne ze środowiskami bibliotekarskimi, prowadzone przez Barbarę Szczepańską w ramach projektu „Reforma prawa autorskiego dla bibliotek”, realizowanego przez Centrum Cyfrowe: Projekt Polska oraz Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych z grantu fundacji eIFL.
W trakcie warsztatu zajmowano się problemami bibliotek cyfrowych i repozytoriów oraz e-learningiem.
Problemy prawnoautorskie bibliotek cyfrowych są dość dobrze rozpoznane. Do najważniejszych należą: digitalizacja czasopism w tym czasopism uczelnianych oraz dzieła osierocone. Uczestnicy spotkania sygnalizowali również zawiłości terminologiczne przepisu art. 28 ust. 3 pr. aut.
Najbardziej dokuczliwym problemem jest niepewność prawna. Dla przykładu biblioteki proszone są o digitalizację całych roczników tytułów wydawanych przez organizacje czy towarzystwa naukowe. Podmioty obecnie wydające te czasopisma nie są w stanie wykazać, że mają prawa do wszystkich tekstów bądź zdecydowanie twierdzą, że takie prawa mają (przykładem skomplikowanej sytuacji prawnej jest dawne RSW „Prasa Książka Ruch”). Co w takiej sytuacji m a zrobić bibliotekarz? Czy weryfikować następstwo prawne tych instytucji? Czy wymagać przekazania wszystkich umów zawieranych z danym podmiotem? Czy może oświadczenie jest wystarczające? Jaki jest zakres odpowiedzialności karnej i cywilnej bibliotekarza za naruszenie pr. aut?
Równocześnie jednak podkreślano, że ” z punktu widzenia wizerunku bibliotekarstwa nie możemy samodzielnie określać granic stosowania prawa, musi ono być po prostu jasne”.
W tym kontekście rozmawiano o ważeniu ryzyka i czy instytucja publiczna ma prawo do podejmowania ryzyka prawnego a jeśli tak to na jakiej podstawie i w jakim zakresie. Część instytucji kultury podejmuje decyzję o udostępnieniu w Internecie zdigitalizowanych kolekcji czy też tytułów, stosując różnego rodzaju zabiegi „zabezpieczające” dobre imię instytucji, np. poprzez ogłoszenia na stronie WWW czy w prasie o planach digitalizacji.
Jak stwierdzone podczas spotkania „gdybyśmy się zaczęli martwić o aspekty prawne to zdigitalizowalibyśmy tylko czasopisma do połowy XIX w.” Dlatego dla starszych i wartościowych kolekcji część bibliotek decyduje się na ich udostępnienie bez wymaganych umów – te nie są możliwe do zawarcia ze względu na pracochłonność starannego wyszukiwania lub na osierocony status dzieła.
Wątpliwości budzi działanie mechanizmu starannego wyszukiwania oraz jego zakresu, także w projekcie dyrektywy o dziełach osieroconych, która jak podnoszą środowiska bibliotekarskie, nie będzie miała zastosowania w dużych projektach digitalizacyjnych, właśnie ze względu na forsowanie starannego wyszukiwania jako podstawowego rozwiązania problemu dotarcia do podmiotów uprawnionych . Wydaje się, że rozwiązaniem problemu dzieł osieroconych byłoby rozszerzenie dozwolonego użytku.
Dr Krzyszof Siewicz zwrócił uwagę, że w obecnym stanie prawnym możliwe jest zwracanie się do organizacji zbiorowego zarządzania po zgodę na digitalizacji należącego do nich repertuaru. OZZ nie ma prawa nam odmówić, ale może zaproponować warunki, które nie będą nam odpowiadać. Jest to obszar do zanalizowania.
Przy okazji tworzenia zasobów cyfrowych dyskutowano o coraz popularniejszych projektach digitalizacji zasobów lokalnych, np. przynoszonych do biblioteki czy muzeum. Czy umowa na użyczenie w sieci jest w takiej sytuacji wystarczająca? Czy wystarcza zgoda właściciela materiału rozumianego tym samym jako właściciela praw do danego obiektu?
Przedstawiciele Biblioteki Narodowej zwrócili uwagę na problem dokumentów wydawanych w drugim obiegu. Zasugerowali, by dla tego typu materiałów zastosować wyłączenie w pr. aut.
Jak okazało się podczas dyskusji ogromny problem stanowić zaczyna obowiązkowy egzemplarz elektroniczny. Biblioteki stosują różnego rodzaju modele udostępniana tych zasobów, np. tylko w wewnętrznej sieci, tylko na płytach dvd czy poprzez zabezpieczony dostęp ze strony biblioteki cyfrowej. Na pewno jest to rosnący i wymagający przemyślenia problem, zwłaszcza w kontekście niejasności pojęć terminal czy teren biblioteki zawartych w art. 28 ust. 3. Postulowano zmianę pojęcia terminal na sieć wewnętrzna, ale pamiętać należy, że tego rodzaju zmiana wymagałaby zmiany dyrektywy 2001/29/WE.
Problemy repozytoriów to przede wszystkim nieobecność prac doktorskich. Zwrócono uwagę, że „w interesie polskie nauki jest opublikowanie wszystkich doktoratów w sieci”. Wydaje się, że pr. aut. nie ma tu zastosowania, a zmiany wymagają przepisy o stopniach naukowych.
Omawiając problemy związane z wprowadzaniem zdalnych metod uczenia, np. platform e-learningowych w uczelniach wyższych zwrócono uwagę, że art. 27 pr. aut. to przykład dozwolonego użytku, który nie działa.
Podobnie jak podczas pierwszego warsztatu istotne miejsce zajmowała dyskusja czy dla rozwiązania tych problemów wymagana jest zmiany prawa, czy też wystarczy jego doprecyzowania a czasem po prostu edukacja.
W warsztacie uczestniczyli członkowie zespołu eksperckiego projektu:
3 sierpnia 2012 odbyły się pierwsze z serii warsztaty konsultacyjne ze środowiskami bibliotekarskimi, prowadzone przez Barbarę Szczepańską w ramach projektu „Reforma prawa autorskiego dla bibliotek”.
W trakcie warsztatu podnoszono głównie kwestie związane dostosowaniem działalności bibliotek szkolnych, publicznych i pedagogicznych do wyzwań środowiska cyfrowego przede wszystkim kontekście edukacji czytelniczej i medialnej.
W ramach spotkania dyskutowano nad listami pytań zebranych przez członków zespołu w reprezentowanych przez nich środowiskach. Jest to zbiór praktycznych problemów z jakimi na co dzień spotykają się bibliotekarze w swojej pracy. Zagadnienia dotyczą m.in. możliwości kopiowania muzyki, płyt, skanowania książek, pobierania plików z Internetu, udostępniania online.
Sporo miejsca poświęcono dyskusji na temat nowych rodzajów usług i sposobów wykorzystywania utworów w działalności informacyjnej bibliotek, np. poprzez wykorzystywanie w OPAC czy na stronie WWW okładek książek.
W tym obszarze mieściła się również dyskusja na temat umów licencyjnych, zawieranych często przez biblioteki z właścicielami praw autorskich, na wykorzystywanie dzieł audiowizualnych w działalności edukacyjnej, poularyzatorskiej czy kulturalnej. W kontekście nowych propozycji jakie powstały dla bibliotek zastanawiano się nad koncepcją Parasola Licencyjnego firmy Motion Picture Licensing Corporation. Dyskutowano nad racjonalnością i zagrożeniami związanymi z zastosowaniem takiego rozwiązania.
W kontekście stworzenia bardziej atrakcyjnej oferty dla użytkowników zaznaczono problemy związane z wykorzystaniem form komunikacji elektronicznej takich jak np. YouTube.
W szczególności trudności dostarczają sytuacje w których zbiegają się różne podstawy ochrony dóbr niematerialnych. Przykład: „W bibliotece odbywają się zajęcia dla uczniów podczas których tworzą np. rzeźby, pisanki, obrazy itp. Czy bibliotekarz / bibliotekarka może sfotografować ich prace i opublikować na stronie biblioteki. Do czego ma on/ona prawo jako autor/ka zdjęć a do czego prawo ma uczeń?”
Najczęściej podnoszonym przez ekspertów problemem był brak świadomości i edukacji prawnej wśród bibliotekarzy a także brak możliwości łatwego uzyskania wykładni prawnej przepisów prawa w odniesieniu do konkretnych sytuacji co powoduje niepewność wśród bibliotekarzy. W szczególnie niekorzystnej sytuacji są tutaj małe biblioteki, których nie stać na profesjonalną pomoc prawną.
Podsumowując spotkanie można wskazać dwa zasadnicze problemy związane z działalnością bibliotek w świetle prawa autorskiego: problem z kształtem regulacji, problem z niejasnością lub niezrozumieniem prawa. Nie wszystkie bowiem kwestie podnoszone i dyskutowane podczas spotkania mają rzeczywiste podstawy z złym lub niedostosowanym do cyfrowej rzeczywistości prawie. Część z nich wynika z niewiedzy lub braku precyzyjnej wykładni.
Dla prowadzących warsztaty istotne jest zidentyfikowanie tych problemów, które w oczywisty sposób biorą się z niedostatków prawa. Najważniejszym okryciem po pierwszych warsztatach jest fakt, iż dozwolony użytek nie działa w sposób prawidłowy. W praktyce biblioteki często ubiegają się o uzyskanie odpłatnych licencji nie mając świadomości lub pewności, czy korzystają z utworów w ramach dozwolonego użytku.
W warsztacie wzięli udział członkowie zespołu eksperckiego:
Dziś rusza Cyfrowy Czyn Społeczny czyli akcja uzupełniania danych z rejestru zabytków. Sprawdzanie poprawności wprowadzanych informacji w ramach Otwartych Zabytków również odbywa się społecznościowo. Zanim dany zabytek zostanie zatwierdzony i zniknie z puli „do sprawdzenia”, musi zostać przejrzany niezależnie przez trzech uczestników akcji.
Wydaje się, że 65 tysięcy zabytków to bardzo dużo, ale urok Cyfrowego Czynu Społecznego polega na tym, że wystarczy, że każdy zajmie się jednym lub paroma obiektami i baza może stać się kompletna przed końcem lipca.
Crowdsourcingowa akcja Centrum Cyfrowego potrwa trzy tygodnie. Na połowę sierpnia zaplanowaliśmy uruchomienie otwartego, dostępnego dla wszystkich serwisu o zabytkach i do tego potrzebne nam są kompletne dane.
Chcemy stworzyć w Sieci godne miejsce dla polskich zabytków i podzielić się ze światem wiedzą o nich. Treści, które znajdą się w serwisie, będą dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na Tych Samych Warunkach , co oznacza, że będzie można z nich korzystać bez ograniczeń, swobodnie wykorzystywać, kopiować, rozpowszechniać i modyfikować.
Projekt finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach konkursu Patriotyzm Jutra, ze środków finansowych otrzymanych od Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” oraz ze środków CEE Trust.
Patroni: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Histmag, Gazeta Wyborcza (patronat redakcyjny), ngo.pl, Szkoła z Klasą 2.0
Partnerzy: Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Ośrodek Karta, Historia i Media, Odział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie, Fundacja Orange oraz Stowarzyszenie Projekt: Polska.
Organizator akcji: Centrum Cyfrowe: Projekt Polska , e-mail: kontakt-oz@centrumcyfrowe.pl tel.: + 48 689 643 664
Otwarte zabytki from Centrum Cyfrowe on Vimeo.
1. Sejmometr i Olgierd Rudak piszą o kłopotach z uzyskaniem od Kancelarii Prezydenta dokumentów w ramach prawa dostępu do informacji publicznej. Przypadek podobny do wielu, ale dobrze ilustruje trudności z dostępem do informacji publicznej – który przy braku klarownych reguł często trafia w szarą strefę decyzji urzędników.
2. W kontekście tej decyzji Kancelarii warto przeczytać informację Tona Zijlstry (na ePSIplatform) dotyczące wystąpienia holenderskiego Ministra Spraw Wewnętrznych, w którym opowiada się za ograniczeniem prawa dostępu do informacji publicznej i uznaniem prawa administracji publicznej do „intymności”.
3. Dlatego tak ważna jest trwająca reforma zasad dostępu do i ponownego wykorzystania informacji publicznej – w ramach spotkań konsultacyjnych rządu i partnerów społecznych uwagi są zbierane na stronie Re-use, Vagla pisze o dyskusji nt. informacji publicznej w Sejmowej Komisji Innowacyjności i Nowych Technologii.
4. Europeana ogłasza cykl czterech hackatonów prezentujących możliwości wykorzystywania surowych danych bibliotecznych zebranych w tym serwisie. Jeden z nich odbędzie się 7-8 czerwca w Poznaniu – trwają już zapisy.
5. Europeana uruchomiła także w tym tygodniu serwis outofcopyright.eu, w ramach którego udostępnia kalkulatory domeny publicznej – narzędzia pomagające określić, czy wygasły już prawa autorskie do określonych utworów.
i jeszcze:
6. Serwis SocialFlow opublikował analizę rozprzestrzeniania się w serwisie Twitter informacji o zabiciu Osamy Bin Ladena – stawnowiącą ciekawy case study rozchodzenia się informacji w sieci, wraz z dobrą infografiką.
W dniach 21-22 maja 2011 odbędzie się w Warszawie kolejny hakaton – pierwszy, który Centrum Cyfrowe organizuje wraz z z CiviCRM. Tym razem uczestnicy zajmą się tworzeniem publicznego API dla platformy do publikacji otwartych danych Raw Salad. Więcej informacji można znaleźć tutaj.