8 tematów ważnych dla nas w 2017 – podsumowanie działań w zakresie polityk publicznych

W Centrum Cyfrowym jesteśmy orędownikami otwartego internetu. Ważną częścią naszej działalności jest udział w procesie kształtowania tych polityk publicznych, które regulują różne warstwy internetu. W 2017 roku najważniejsza były dla nas działania dotyczące europejskiej reformy praw autorskich. Dużo pracy włożyliśmy nie tylko w działania rzecznicze, ale też w badania, kampanie i działania sieciujące działaczy.

Reforma europejskiego prawa autorskiego

Decyzja o tym, jak będzie wyglądało prawo autorskie, a co za tym idzie do czego i na jakich zasadach będziemy mieli dostęp, zapadnie nie nad Wisłą, ale w Brukseli. Od września 2016 uczestniczymy w pracach legislacyjnych nad nową dyrektywą. Nasze działania prowadzimy poprzez stowarzyszenie Communia, zrzeszające organizacje współpracujące w Europie nad reformą.

Jednym z głównych obszarów naszych działań jest wpływ prawa autorskiego na sektor edukacji. Instytucje edukacyjne dotychczas nie poświęcały prawu autorskiemu zbyt wiele uwagi – zmieniamy to poprzez projekt Copyright for Education, który realizujemy razem z holenderskim Kennislandem i Creative Commons Portugal. Razem budujemy sieć organizacji opowiadających się za prawem autorskim przyjaznym edukacji. W zeszłym roku przeprowadzilismy kampanię “Right copyright for education”, a nasze działania popiera obecnie ponad 50 organizacji. W ramach projektu byliśmy też odpowiedzialni za badanie postaw edukatorów wobec prawa autorskiego – przedstawione w raporcie “Twórca, buntownik, strażnik, nieświadomy użytkownik. Nauczyciele i nowoczesne praktyki edukacyjne”.

Zajmowaliśmy się też wyjątkiem rzecz eksploracji tekstów i danych – w ramach projektu FutureTDM badaliśmy wpływ text and data mining na gospodarkę.  Walczyliśmy też z kontrowersyjną propozycją nowych praw pokrewnych dla wydawców prasy i jeszcze bardziej kontrowersyjnym pomysłem na obowiązkowe filtrowanie treści przez pośredników.

domena publiczna, fot. Goodfreephotos.com

W staraniach o dobrą reformę prawa autorskiego nie jesteśmy sami. Wraz z innymi polskimi organizacjami wystosowaliśmy list do prof. Piotra Glińskiego, dotyczący filtrowania treści. Apelujemy w nim, by Rząd Polski zajął zdecydowane stanowisko przeciw niektórym zaproponowanym przez Komisję rozwiązaniom. W tej sprawie pisaliśmy też do polskich europarlamentarzystów.

Rok 2018 zapowiada się dla Communii równie intensywnie – przed nami kluczowe głosowania nad nowym europejskim prawem autorskim.

Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego

Nasze działania nad otwartością zasobów publicznych skupiały się przede wszystkim na kwestiach związanych z przepisami o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego. To najważniejsza w tym momencie regulacja, zapewniająca taką otwartość.

Sama informacja sektora publicznego jest bezużyteczna, jeśli z niej się nie korzysta w sposób twórczy. Ustawa o reuse funkcjonuje od 2016 roku, jednak nadal pozostaje to temat w którym jest dużo do zrobienia – a więc analizujmy, szkolimy i postulujemy o zmiany w tym temacie. Wraz z Fundacją ePaństwo zbadaliśmy, jak ten akt prawny funkcjonuje i przygotowaliśmy raport na pierwsze urodziny ustawy. Udało nam się też przeprowadzić krytyczną analizę samego tekstu prawnego, w którym jest wiele nieścisłości.

Naszym ulubionym tematem jest funkcjonowanie przepisów reuse w sektorze kultury. W 2017 kilkukrotnie szkoliliśmy z tego tematu we współpracy z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Analiza problemów z wdrożeniem ustawy w muzeach opublikowaliśmy w roczniku Muzealnictwo.  

A ponieważ obecny stan prawny nas nie satysfakcjonuje, przedstawiliśmy propozycję kierunku zmian Komisji Europejskiej – uprzedzającą planowaną rewizję dyrektywy.

Polityka otwartości w edukacji

Skupiając się na regulacji wykorzystania zasobów i technologii w edukacji, traktujemy reformę prawa autorskiego i promowanie polityk otwartościowych jako dwie strony jednego medalu.

W 2017 roku obchodziliśmy dziesiątą rocznicę Deklaracji Kapsztadzkiej, manifestu definiującego ruch otwartej edukacji. Z tej okazji zrealizowaliśmy projekt CPT+10, w ramach którego grupa ekspertów z całego świata wypracowała dziesięć nowych kierunków dla rozwoju polityk otwartej edukacji.

Równie ważna dla nas była piąta rocznica Deklaracji Paryskiej UNESCO, z okazji której UNESCO prowadziło prace nad nową agendą otwartej edukacji. Uczestniczyliśmy w europejskich konsultacjach agendy, a w czasie Kongresu UNESCO zorganizowaliśmy dwa wydarzenia satelitarne: o działaniach rzeczniczych organizacji pozarządowych i o reformie prawa autorskiego.

Od roku tworzymy też sieć organizacji zajmujących się politykami otwartej edukacji w naszym regionie. W 2017 roku zorganizowaliśmy drugą edycję OER Policy Forum, wydarzenia, na którym spotkali się działacze i eksperci z 30 krajów.

Creative Commons – nowe otwarcie światowej sieci CC

Licencje i inne narzędzia Creative Commons pozostają od lat jednym z podstawowych narzędzi, z pomocą których rozwijamy polityki otwartościowe. Centrum od powstania jest polskim partnerem Creative Commons, od lat angażujemy się też w animowanie międzynarodowej sieci działaczy CC. W 2017 roku został sfinalizowany proces strategicznej restrukturyzacji sieci CC, którego współprzewodniczącym z ramienia organizacji partnerskich był Alek Tarkowski. Wypracowany nowy model struktur CC na świecie lepiej odpowiada obecnym wyzwaniom, przed którym stoimy, a które nie dotyczą już tylko lokalizowania licencji.

Sieci, szkolenia, wydarzenia

Wypracowany przez nas model działania opiera się bardzo mocno na wspólnym działaniu. Zależy nam na sieciowaniu i współpracy z innymi działaczami i organizacjami, szczególnie w skali międzynarodowej. W 2017 roku, oprócz budowania sieci globalnej Creative Commons, bylismy zaangażowani w:

• School of Rocking Copyright – serię warsztatów dotyczących reformy prawa autorskiego, współtworzoną przez Natalię Mileszyk;
• Open Education Policy Network – budowaną przez nas sieć wspierającą polityki otwartościowe w edukacji
• Copyright for Education – projekt sieciujący organizacje zainteresowane wpływem prawa autorskiego na edukację
  

Poza tym byliśmy wszędzie tam, gdzie dyskutuje się o otwartym internecie – prezentujemy nasze podejście i propozycje zmian. Natalia Mileszyk była współorganizowała festiwal Mozfest, w ramach zespołu odpowiedzialnego za jeden z pięciu tematów festiwalu – otwarte innowacje. Na zjeździe Creative Commons byliśmy odpowiedzialni za ścieżkę tematyczną „Future of the Commons”. Współorganizowaliśmy warsztat strategiczny projektu Cape Town + 10 years. Braliśmy też aktywny udział w Internet Freedom Festival, RightsCon, Re:publica, CopyCamp.

Otwarty internet

Otwarty internet to dla nas nie tylko kwestia otwartości zasobów, ale także infrastruktury, funkcjonowania platform internetowych, wykorzystania sztucznej inteligencji, decentralizacja sieci. Za każdym razem staramy się, by w debacie uwzględniać nie tylko perspektywę rynkową i technologiczną, ale przede wszystkim społeczną. W naszym stanowisku dla Rady Cyfryzacji przedstawiamy uwagi dotyczące kierunku zmian w kluczowych dla rozwoju otwartego internetu tematach: text and data mining, dostępu do treści online i roli pośredników internetowych w gospodarce opartej na wiedzy.

Dlatego też włączyliśmy się w prace nad Internet Governance Forum Polska, w którego Komitecie Sterujacym Alek Tarkowski reprezentuje trzeci sektor. Pierwsze forum IGF Polska, zorganizowane na jesieni 2017, było ważnym punktem w debacie o regulacji internetu i technologii cyfrowych.

Future Lab – jak inaczej mówić o regulacji?

W naszej pracy stale szukamy sposobów tłumaczenia zawiłych kwestii związanych z regulacją technologii cyfrowych. W 2017 roku po raz pierwszy zrealizowaliśmy projekt artystyczny, poprzez który chcieliśmy inaczej tłumaczyć problemy z prawem autorskim. Zależało nam na poszukaniu innego języka, niż typowe dla nas raporty policy czy analizy prawne. Efektem prac, do których zaprosiliśmy Jakuba Koźniewskiego z PanGeneratora i Marcina Talarka z IRL, jest projekt “Future not made in the EU”. Użyliśmy metod dizajnu spekulatywnego by opowiedzieć historie o trzech startupach i trzech technologiach przyszłości, na które będą miały wpływ obecne regulacje.

Promujemy też temat myślenia o przyszłości w ramach sieci Creative Commons – w zeszłym roku byliśmy odpowiedzialni za ścieżkę tematyczną “Future of the Commons” na dorocznym zjeździe CC.

Geoblocking

Geoblocking to jeden z prawnych mechanizmów ograniczania obiegów treści pomiędzy użytkownikami w różnych krajach. Brak możliwości dostępu do treści zamieszczonych w internecie w innych krajach utrudnia wymianę myśli, dzieł nauki i kultury, a twórcom ogranicza dostęp do odbiorców ich twórczości. W tym roku braliśmy aktywny udział w pracach dotyczących tego zagadnienia w Ministerstwie Rozwoju poprzez przedstawianie naszych stanowisk i udział w grupach roboczych – chcieliśmy, by rząd RP poparł zniesienie geoblockingu również w zakresie utworów chronionych prawem autorskim.

***

Wszystkie tematy pozostają dla nas nadal aktualne. Pracujemy obecnie nad dopracowaniem naszej strategii i układamy różne zagadnienia tak, by uzupełniały spójną wizję otwartego internetu, na rzecz którego działamy.