W których kierunkach rozwijać kompetencje cyfrowe? Nasza ekspertyza dla Ministerstwa Cyfryzacji
Najważniejszy wniosek z naszego przeglądu strategii rozwoju kompetencji cyfrowych w państwach członkowskich? Znaczenie systemowego podejścia we wszystkich państwach, które robią to skutecznie. Oznacza to m.in. wpisanie rozwoju kompetencji cyfrowych w szersze strategie rządowe i ich silne umocowanie.
To także kwestia przywództwa politycznego, współpracy różnych ministerstw i instytucji publicznych. Potrzeba wreszcie partnerskiej współpracy z biznesem i trzecim sektorem oraz wyspecjalizowanych instytucji odpowiedzialnych za rozwój kompetencji cyfrowych. Nasz raport właśnie opublikowało Centrum Projektów Polska Cyfrowa.
Pod koniec 2018 roku na zamówienie CPPC przeprowadziliśmy badanie, w którym zanalizowaliśmy strategie rozwoju kompetencji cyfrowych we wszystkich krajach Unii Europejskiej oraz działania, które są ich realizacją w sześciu wybranych krajach. W styczniu 2019 roku zrealizowaliśmy warsztat dla ekspertów Ministerstwa Cyfryzacji oraz jego pracowników, którego celem było zaprojektowanie systemowego podejścia do rozwoju kompetencji cyfrowych.
Czego dotyczyło badanie?
Przeanalizowaliśmy kluczowe dokumenty strategiczne wszystkich państw UE (oprócz Polski), które w jakimś zakresie podejmują kwestię rozwoju kompetencji cyfrowych. To pierwsza tak szeroko ujęta analiza europejskich strategii rozwoju kompetencji cyfrowych. Podsumowanie strategii poszczególnych krajów UE składa się z celów, obszarów interwencji, zaplanowanych działań, założonych wskaźników do osiągnięcia oraz zaplanowanego budżetu. Dokonaliśmy również analizy unijnych dokumentów strategicznych w tym zakresie.
W przypadku Wielkiej Brytanii, Holandii, Czech, Estonii oraz Belgii, czyli państwach, które osiągnęły znaczący postęp w tej dziedzinie, dokonaliśmy przeglądu działań wspierających rozwój kompetencji cyfrowych. Dzięki przeprowadzonym wywiadom z przedstawicielami tych krajów odpowiedzialnych za rozwój kompetencji cyfrowych w bardziej złożony sposób przeanalizowaliśmy założenia przyjętych strategii oraz proces ich wdrażania. Dowiedzieliśmy się, co w praktyce wpłynęło na wysoki poziom wskaźników mierzących rozwój kompetencji cyfrowych w tych krajach, jak wygląda proces wytyczania kierunków przyjmowanych w strategiach oraz ich ewaluacja. Wiemy też, jakie są największe wyzwania poszczególnych krajów w rozwoju kompetencji cyfrowych.
Nasze rekomendacje zawarte w raporcie wynikają z analizy wszystkich analizowanych krajów UE i dotyczą systemu rozwoju kompetencji cyfrowych jako takiego oraz czterech szczególnie istotnych obszarów, tj. edukacji szkolnej, edukacji dorosłych (w zakresie rynku pracy oraz uczenia się przez całe życie), talentów cyfrowych, czyli specjalistów IT i zaawansowanych kompetencji, oraz e-Integracji.
Mieliśmy okazję rozwinąć temat systemowego podejścia do rozwoju kompetencji cyfrowych podczas warsztatu, który przeprowadziliśmy dla ekspertów Ministerstwa Cyfryzacji oraz pracowników Departamentu Otwartych Danych i Rozwoju Kompetencji w MC. Wypływają z niego rekomendacje łączące wnioski ze zrealizowanego przez nas badania oraz doświadczenie uczestników warsztatu w ramach działalności w Polsce.
Rekomendacje dla polskiego systemu rozwoju kompetencji cyfrowych
Kluczową rolą systemu powinno być skuteczne połączenie oddolnego potencjału, obecnego w organizacjach pozarządowych i inicjatywach nieformalnych i zdolnego generować zaangażowanie, z odgórnymi działaniami, które zapewniają trwałość poprzez finansowanie oraz współpracę z kluczowymi podmiotami sektora publicznego.
Inicjatywy oddolne najlepiej radzą sobie z zaangażowaniem. Odpowiadają na pytanie „po co ludziom ma się chcieć chcieć”. Pracują z takimi wartościami jak etos pracy, poczucie misji, spełnianie się, poczucie wpływu, poczucie wyjątkowości, poczucie kontroli i autonomii oraz umiejętność sieciowania.
Te inicjatywy wypracowały również najlepsze praktyki działania skutecznego i skalowanego – np. Szkoła z klasą, Megamisja, Mistrzowie Kodowania, Latarnicy PCRS, SPRUC, LABIB, Superbelfrzy. Jednocześnie te inicjatywy wymagają wsparcia administracji publicznej lub biznesu, by trwać. To przede wszystkim wsparcie finansowe. Brak im natomiast mechanizmów sieciowania siebie wzajemnie w większą całość – każda posiada własną sieć (przenikającą się np. na poziomie indywidualnych trenerów i edukatorów).
Zadaniem systemu jest więc umożliwić sieciowanie pionowe, między administracją publiczną działającą odgórnie oraz poziomem organizacji pozarządowych i inicjatyw oddolnych; sieciowanie międzysektorowe administracji – biznesu – trzeciego sektora; oraz sieciowanie poziome kluczowych inicjatyw zapewniających rozwój kompetencji cyfrowych.
W realiach polskich system rozwoju kompetencji cyfrowych wymaga silnego przywództwa politycznego. Niezbędne jest również przywództwo instytucjonalne – potrzeba instytucji odpowiedzialnej za wspieranie systemu (pełniącej takie funkcje jak np. wspieranie innowacyjności, monitoring i prognozowanie, nagradzanie i docenianie, prowadzenie ciał doradczych). Optymalnie, taka instytucja powinna mieć pewien poziom autonomii, nie może więc to być resort lub jego część. Mogłaby to być np. fundacja lub inna instytucja podległa resortowi.
Praktycznym narzędziem sieciowania powinna być platforma internetowa – dobrą okazją do jej stworzenia jest projekt OSE (Ogólnopolska Sieć Edukacyjna). Wymagane funkcje platformy to: definiowanie (odgórnych) priorytetów, identyfikowanie (oddolnych) inicjatyw i osób, wymiana informacji, wymiana zasobów.
Kluczowe zasady, które powinny przyświecać realizacji systemu rozwoju kompetencji cyfrowych to: decentralizacja, wspieranie samodzielnego uczenia się (na wszystkich poziomach i wszystkich aktorów systemu), tworzenie przestrzeni do innowacyjności (a więc też do eksploracji i popełniania błędów), kultura organizacyjna wspierająca uczenie się od siebie nawzajem i wspieranie siebie, troska o wymiar międzynarodowy.
