1. Obszary działań

Zdrowe społeczeństwo cyfrowe musi uwzględniać społeczny wymiar technologii – to założenie, które przyświeca nam od początku działalności. Nie możemy skupiać się jedynie na rozwijaniu infrastruktury, gospodarce cyfrowej lub rozwoju usług i produktów, w tym sztucznej inteligencji. Zamiast o technologiach chcemy rozmawiać o SpołTechu.

Dbałość o społeczny wymiar technologii to przede wszystkim myślenie o użytkownikach i użytkowniczkach technologii. Społeczeństwo cyfrowe nie będzie dobrze funkcjonować, jeśli nie uwzględni ich potrzeb. To także wiara w rozwój oparty na fundamentalnych wartościach społecznych, a nie na samej wierze w siłę technologii.

To także kwestia odpowiedniej świadomości. Osoby tworzące i korzystające z internetu muszą rozumieć, że technologie wpływają na życie społeczne, ale też mogą być kształtowane przez ludzi. Muszą też posiadać kompetencje odpowiednie, by z pomocą technologii sieciowych i dostępnych przez nie danych  zaspokajać najróżniejsze życiowe potrzeby. Internet powinien być technologią, która nam wszystkim pomaga.

Myśląc o społecznym wymiarze technologii chcemy wreszcie lepiej zrozumieć kulturowe i społeczne skutki przemian technologicznych i cyfrowej obecności. Chcemy wiedzieć, jak cyfryzacja wpływa na nasze zachowania, praktyki kulturowe czy więzi społeczne. Jak budować etyczne, inkluzywne i godne zaufania cyfrowe narzędzia. Badamy, jak zmieniają się przemysły kreatywne, sposoby w jaki ludzie tworzą, ale też procesy innowacji i produkowania wiedzy. Chcemy również, by polityczki, biznes i organizacje społeczne opierały swoje strategie na wiedzy dotyczącej cyfrowego społeczeństwa. Przy tym powinna to być wiedza o konkretnych realiach oraz polskiej i europejskiej specyfice – a nie ogólniki dotyczące wyabstrahowanego rozwoju technologii.

Dbając o społeczny wymiar technologii, uczestniczymy również w dyskusjach toczących się wokół rozwoju najnowszych technologii, które wyłoniły się w ostatnich latach – sztucznej inteligencji, przetwarzaniu danych (big data), prywatności w sieci, dominujących narracjach o technologii i aktywizmie danych. Rozumiemy naszą misję jako dbanie o społeczny wymiar kolejnych technologii, które dotykają naszego społeczeństwa.

Działania

Rzecznictwo. Uczestniczymy w procesach legislacyjnych, w których podejmowane są decyzje dotyczące kierunku rozwoju cyfryzacji i technologii. Uważamy, że dyskusja na ten temat nie może bazować tylko na przesłankach ekonomicznych – równie ważna jest wizja, której fundamentem muszą być zrozumienie potrzeb użytkowniczek/ów i zrównoważony rozwój. Cyfryzacja nie może być też rozumiana wyłącznie jako proces modernizacyjny, polegający na prostym dodawaniu coraz to nowych technologii. To proces transformacji, dotykający całego społeczeństwa. Dbamy o to, by w procesach kształtowania polityk publicznych nie zapominano o ludzkim wymiarze technologii.

Szukamy sposobów zrozumienia i analizy społecznego wpływu najnowszych technologii, takich jak blockchain, internet rzeczy czy sztuczna inteligencja. W pierwszym naszym projekcie – „Future Not Made in the EU” – wykorzystując metody dizajnu spekulatywnego, pokazaliśmy, jak złe prawo autorskie może ograniczać nowatorskie rozwiązania technologiczne służące dobru wspólnemu.

W kolejnym, zatytułowanym „Shared Digital Europe”, wypracowaliśmy ramy pojęciowe i kluczowe wartości dla nowego modelu kształtowania technologii w Europie. Cztery najważniejsze wartości, które zdefiniowaliśmy, to: dobro wspólne, silne instytucje publiczne, decentralizacja i samostanowienie.

Badania. Regularnie, od lat, realizujemy projekty badawcze. W 2012 roku przeprowadziliśmy badanie „Obiegi kultury”, w którym jako pierwsi zajęliśmy się nieformalnym obiegiem kultury cyfrowej w Polsce. Kolejne badania dotyczyły pośredników w takich nieformalnych obiegach („Tajni kulturalni”) i postaw społecznych wobec prawa autorskiego („Prawo autorskie w czasach zmiany”). Zrealizowaliśmy też wiele badań i ewaluacji procesu digitalizacji zbiorów w instytucjach kultury (m.in. „Otwartość w instytucjach kultury”). Dla Ministerstwa Rozwoju przygotowaliśmy ekspertyzę dotyczącą wartości rynku opartego na otwartych danych oraz ewaluację działań na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych. Prowadziliśmy też ewaluację skutków wprowadzenia e-podręczników dla Joint Research Council, działającego przy Komisji Europejskiej. Nasz program „Open Policy Index”, zrealizowany dla Creative Commons, jest pierwszą próbą zmierzenia i porównania państwowych polityk otwartościowych w czterech obszarach (nauka, edukacja, dziedzictwo, dane), w 40 państwach na świecie.

Raporty. Wspólnie z naszą siecią ekspertek/ów opublikowaliśmy serię publikacji na temat społecznego wymiaru technologii – “Wspólnice danych”, “Polskie uczelnie w czasie pandemii”, ”Cyfrowe stany przejściowe”, “Od mediów do rzeczywistości”, “Prawnokarne sposoby walki z fake newsami”, “Remote-first”, “Ludzie, technologie, przyszłość”. W raporcie „AlgoPolska. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji w służbie społeczeństwu” przygotowanym wspólnie z Klubem Jagiellońskim, pokazujemy, jak automatyczne systemy podejmowania decyzji są wdrażane w najróżniejszych sferach życia i funkcjonowania społeczeństwa. Przedstawiamy też bilans korzyści i strat związanych z automatyzacją podejmowania decyzji oraz rekomendacje i kierunki dalszych prac analitycznych i regulacyjnych, w pięciu obszarach: współpraca międzysektorowa, zarządzanie danymi, regulacja, audyt, edukacja.

Rozwój kompetencji cyfrowych. Od lat aktywnie angażujemy się w debatę nad strategiami rozwoju kompetencji cyfrowych – dbając o to, by administracja publiczna przyznała temu aspektowi społeczeństwa cyfrowego odpowiednie znaczenie i zajęła się w nim w praktyce. Wierzymy też, że rozproszone działania prowadzone przez liczne organizacje będą bardziej skuteczne, jeśli będą realizowane w ramach wspólnych ram strategicznych. Wychodząc z tego założenia stworzyliśmy na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji Ramowy katalog kompetencji cyfrowych dla Polski. W 2018 roku przeanalizowaliśmy strategie rozwoju kompetencji cyfrowych wszystkich państw Unii Europejskiej, by na ich bazie dać wskazówki dla tworzenia polskiej strategii.

Szkolenia. W ramach projektu Erasmus+ współtworzyliśmy kurs dla przyszłych i młodych dziennikarzy i osób zainteresowanych z pracą z danymi, budowaniem opowieści w oparciu o dane i walką z dezinformacją –  MediaNumeric Academy.

Projekt SpołTech. Tworzona przez ekspertów i ekspertki przestrzeń do namysłu i rozmowy o technologii, przyszłości i Polsce. Stworzyliśmy zespół analityczny badający społeczny i kulturowy wpływ technologii cyfrowych. Osoby wierzące, że technologie powinny służyć społeczeństwu. Dowiedz się więcej o SpołTech.